Stanisław Patek, dyplomata Piłsudskiego w Rosji

  To skrócony nieco tytuł wykładu prof. Małgorzaty Gmurczyk-Wrońskiej z IH PAN. Odbył się on 5 marca 2013 w kościele przy pl.Grzybowskim w Warszawie. Jego pełen tytuł to "Stanisław Patek - dyplomata Piłsudskiego w starciach z Rosją". Była to już dziesiąta prelekcja z cyklu organizowanych przez SPJN pod wspólna nazwą "Sylwetki niezwykłe". Stanisław Patek nie jest postacią powszechnie znaną i dlatego pewnie dziś było mniej słuchaczy niż zwykle, czyli ok. 60 osób.

  Pani profesor zaczęła od krótkiego przedstawienia sylwetki Stanisława Patka. Jeden z jego przodków wyemigrował do Szwajcarii i tam założył sławna potem i działająca do dziś fabrykę zegarków. Stanisław Patek urodził się 1 maja 1866, był więc ok. półtora roku starszy od Piłsudskiego. Nawiązał z nim kontakt podczas swej działalności adwokackiej. Bronił on bowiem rewolucjonistów z SDKPiL, a zwłaszcza z PPS, w latach 1905-1911. W tym ostatnim roku zastał usunięty z palestry przez władze carskie z przyczyn politycznych. Dokładny opis tej działalności jest w Wikipedii /TUTAJ/.

  To właśnie Piłsudskiemu zawdzięcza Stanisław Patek swą karierę dyplomatyczną. Został bowiem z początkiem pierwszej wojny światowej wysłany przez Komendanta do Paryża i Londynu, by przekonywać tamtejszych polityków, że Polska nie jest wrogiem ich krajów, lecz chce walczyć wyłącznie z Rosją. Chodziło o to, by Patek wykorzystał w tym celu swe powiązania z wolnomularstwem /Patek został masonem w 1910 r./. Po zakończeniu wojny w 1919 roku Patek był delegatem Piłsudskiego na Konferencję Paryską. Przekonywał tam polityków Ententy, ze polska granica wschodnia powinna być taka, jak w 1772 roku, a nie jak w 1795.

  Od 9 grudnia 1919 do 5 czerwca 1920 Stanisław Patek był ministrem spraw zagranicznych RP. W tym czasie negocjował propozycje pokojowe bolszewików, których jednak sami Sowieci nie traktowali poważnie. W obliczu sowieckiej ofensywy Patek wstąpił do wojska i pozostał w nim do marca 1921. Potem został posłem w Tokio, aż do 1926 roku.

  Po zamachu majowym Piłsudski wysłał go do Moskwy z zadaniem wynegocjowania paktu o nieagresji między Związkiem Sowieckim, a Polską, Rumunią i państwami bałtyckimi. Moskwa chciała natomiast paktu dwustronnego z Polską. i upierała się przy tym. W 1927 zerwała rozmowy wykorzystując to, że w Warszawie białoruski emigrant zabił posła sowieckiego Piotra Wojkowa. W lutym 1929 doszło do podpisania protokołu do paktu Brianda-Kelloga przez Polskę, Rosję, Rumunię i państwa bałtyckie. W 1932 podpisano dwustronny pakt o nieagresji między Polska a ZSRR. Stanisław Patek nie miał żadnych złudzeń, co do bolszewików, i nie przeceniał wartości podpisywanych z nimi porozumień. Wiedział, że cenią tylko siłę. Podziwiał jednak spryt sowieckiej dyplomacji i skuteczność propagandy komunistycznej.

  Patek był w latach 1932-35 ambasadorem w Waszyngtonie. Musiał wrócić do kraju z powodu choroby /niedowład nóg. W latach 1936-39 był senatorem RP. Zginął w roku 1944 podczas Powstania Warszawskiego, gdy na dom, gdzie mieszkał spadła niemiecka bomba.

  Pani profesor podkreślała, ze dla Patka i jego pokolenia najważniejszy był interes Polski, a szczególnie jej niezależność i suwerenność. Patek bronił jej przez całą swą karierę dyplomatyczną. Jak twierdziła, jedynym błędem było początkowe niedocenianie bolszewików, których rządy zarówno Patek, jak i Piłsudski uważali początkowo za zjawisko przejściowe.

  Wykład trwał od 18:10 do 19:30. Potem padło kilka pytań z sali. Pytano m.in o traktat ryski, o to czemu Patek go nie negocjował i jaki był jego stosunek do idei federacyjnych Piłsudskiego. Pani profesor powiedziała, że Patek popierał federację, a w czasie przygotowywania traktatu był jeszcze w wojsku. Dyskutowano też na temat podobieństwa działań dyplomatycznych Rosji z okresu międzywojennego i obecnych.

  Spotkanie zakończyło się o 20:00. Filmowała je ekipa Blogpressu.pl i w tym portalu będzie można wkrótce obejrzeć relacje wideo. Przed wykładem p. Wroński poinformował, że następna prelekcja prof. Andrzeja Rachuby "Niezwykła kariera Pawła Jana Sapiehy" odbędzie się 19.03.2013 o godz 18:00 w dolnej sali kościoła przy pl. Grzybowskim w Warszawie /wejście od Świętokrzyskiej/. We wtorki o 17:00 w sali kolumnowej Sejmu odbywają się też wykłady n.t. Powstania Styczniowego.

  Najbliższy odbędzie się 26.03.2013 i wygłosi go prof. Andrzej Nowak. Tytuł: "Geneza Powstania: polityka rosyjska wobec Polski 1815-1863". Chęć uczestnictwa trzeba zgłosić wcześniej /do 24.03/ i podać nazwisko e-mailem na adres:

  spjn.spjn@gmail.com

  To samo trzeba robić także przed następnymi wykładami w Sejmie, gdyż chce tego Straż Marszałkowska.