Regulacja [Trafnosc sondazy (II)]

Jest znana prawda, ze sondaze wyborcze tylez informuja, ilez dezinformuja. Stad prawie od poczatku ich istnienia pojawial sie poglad, by jakos uregulowac zasady ich przeprowadzania i publikowania, tak by czynily jak najmniej szkody. Zdecydowana wiekszosc inicjatyw ustawodawczych podejmowanych w parlamentach roznych krajow nie odniosla sukcesu. Dominuje wiec na rynku samo-regulacja, czego przykladem moze byc Wielka Brytania, Australia, USA czy Niemcy. Rzadziej wystepuje wspolwystepowanie samo-regulacji i regulacji panstwowej, jak ma to miejsce we Francji, Kanadzie, Hiszpanii, Portugalii i Belgii. Przy czym w niektorych krajach regulacja panstwa skierowana jest na przedsiebiorstwa prowadzace badania opinii publicznej, jak we Francji czy Portugalii, podczas gdy w innych, jak w Kanadzie przepisy ustawy dotycza mediow publikujacych wyniki badan. Przykladowo, we Francji od 1972 r. istnieje komisja dopilnowujaca, by sondazownie rejestrowaly sie i dostarczaly informacji dotyczacych metodologii badan. Siedem dni przed wyborami przeprowadzanie sondazy jest niedozwolone.Do rzadkosci nalezy taki poziom restrykcyjnosci jaki ustanowiono w Czarnogorze. Otoz zabroniono tam calkowicie mediom panstwowym publikowac wyniki sondazy, a nawet formulowanie jakichkolwiek przewidywan co do wynikow wyborow parlamentarnych. Jest kilka krajow, w ktorych jest zabronione publikowanie wynikow sondazy w ciagu calego okresu kampanii wyborczej

  Trzeba przyznac, ze  sfera samo-regulacji jest niezle rozwinieta. Potrzebna jest tylko dobra wola, by skorzystac z list standardow profesjonalnych obowiazujacych w dziedzinie przeprowadzania badan opinii publicznej. Tak wiec jest World Association for Public Opinion Research (WAPOR) i European Society for Opinion and Marketing Research (ESOMAR). Wypracowany zostal miedzynarodowy standard 20252 Market, Opinion and Social research W Stanach Zjednoczonych sa: American Association for Public Opinion Research (AAPOR) i National Council on Public Polls (NCPP). Zas w Kanadzie funkcjonuje Canada's Marketing Research and Intelligence Association (MRIA). Inne kraje maja swoje odpowiednie instytucje.

  W Kanadzie czesc zasad samoregulacyjnych zostalo w 2000 r. przeniesionych do ustawy wyborczej The Canada Election Act. Dotycza one publikowania wynikow badan opinii publicznej. W art. 326 stwierdza sie:

"Pierwsza osoba, ktora transmituje wyniki sondazu przedwyborczego...musi dostarczyc nastepujace informacje: nazwisko sponsora, nazwisko osoby lub nazwa organizacji przeprowadzajacej badania...data przeprowadzania badan, populacja, z ktorej dobrano probe badawcza, ilosc respondentow, z ktorymi sie skontaktowano...i, jesli to dotyczy, margines bledu".

  Nad przestrzeganiem tego prawa czuwa Commissioner of Elections. Moze on nalozyc kare w wysokosci do $25 000. W praktyce bywa roznie. Niektore badania pokazuja, ze sytuacja sie poprawia, inne, ze pogarsza. Wszyscy zgodnie jednak uznaja, ze najgorzej jest z ujawnianiem nastepujacych informacji: tekst zadawanych respondentom pytan, liczba osob, z ktorymi sie kontaktowano oraz  w jaki sposob uzyskac pelna informacje o badaniach.

Badacze poszli jeszcze dalej i zanalizowali przyczyny nieprzestrzegania przez dziennikarzy prawa dotyczacego publikacji wynikow sondazy. Wyszlo im, ze bardziej zjawisko to bylo wynikiem ignorancji niz zlej woli.

 W Polsce jest troche podmiotow starajacych sie o podniesienie jakosci badan opinii publicznej. Do nich nalezy Polskie Towarzystwo Socjologiczne.  W 2005 r. Polska Grupa Badawcza skupiajaca Biuro Badania Opinii i Rynku Estymator oraz Osrodek Badan Wyborczych podjela inicjatywe majaca na celu przezwyciezenie kryzysu zaufania do osrodkow badawczych. Sluzyc temu mialoby wypracowanie kryteriow oceny wierygodnosci osrodkow badania opinii publicznej.

  W 1997 r. powstala Organizacja Firm Badania Opinii i Rynku (OFBOR) skupiajaca 22 najbardziej liczace sie agencje badawcze w Polsce. Powolano ja "w celu kontroli przestrzegania norm etycznych oraz metodologicznych w badaniach opinii i rynku, a takze dzialajacej na rzecz publicznego zaufania do badan".  Przed kilku miesiacami OFBOR powolal Komisje ds. oceny metodologii badan przedwyborczych. Kilkuosobowym zespolem ekspertow wspartych firmami nalezacymi do OFBOR kierowac bedzie prof. H.Domanski - dyrektor IFiS PAN. Najpierw dokona ona analizy przebiegu i wynikow sondazy prowadzonych przed wyborami prezydenckimi 2010. Nastepnie postawi hipotezy dotyczace zrodel popelnionych bledow i "sformuluje rekomendacje dotyczace metodologii, formy publikacji oraz uprawnionego zakresu wnioskowania z sondazy przedwyborczych (Best Practices)". Na koniec zostanie opublikowany Raport.