Wyzwalam wolnosc

Nauczyciele, politycy i dziennikarze napracowali sie sporo nad tym, by ograniczyc pojecie wolnosci do tylko jednej jej strony. Zamknieta w okowach waskiej definicji stracila zdolnosc porywania ludzi w krajch cywilizowanych do czynu. Niby jak mialaby porywac, jesli juz zostala osiagnieta czy wrecz panuje w normalnym swiecie? Trzeba ja wiec wyzwolic z okowow i przywrocic nalezne miejsce w ludzkim mysleniu.

M.J.Adler  ("The Idea of Freedom. A Dialectical Examination of the Conceptions of Freedom", NY,1958) przedstawil wyniki kilkuletniej pracy Institute for Philosophical Research. W  wyniku "niefilozoficznego podejscia do filozoficznego pojecia wolnosci", ktore objelo koncepcje wolnosci ponad stu autorow wyrozniono kilka zasadniczych typow ujec wolnosci. Pierwszy z nich uzaleznia wolnosc od srodowiska fizycznego i spolecznego ("circumstantial"). Typowym czynnikiem warunkujacym wolnosc jest przymus, czyli sila zewnetrzna. Jej obecnosc pozbawia czlowieka wolnosci, natomiast jej brak stwarza korzystne warunki dla wolnosci.

Ta wlasnie koncepcja wolnosci od dawna dominuje.

Drugi typ koncepcji wolnosci sytuuje ja wyraznie wewnatrz samego czlowieka. Uzyskiwanie wolnosci dokonuje sie poprzez osiaganie pewnych stanow umyslu lub osobowosci czyniacych czlowieka lepszym od innych ludzi. Adler nazywa ja "wolnoscia osiagana" ("acquired"), choc sami autorzy definicji wolnosci reprezentujacy to podejscie zwykli nazywac ja: "moralna", "duchowa", "ostateczna" lub "doskonala". Tutaj  poziom wolnosci wyraza sie roznicami osiagnietej, uzyskanej czy rozwinietej dobroci, prawosci czy swietosci.

To rodzaj wolnosci dla pieknoduchow, nie dla mnie. Wszak nie zalezy od warunkow zewnetrznych i moze byc osiagana nawet wiezieniu.

Trzeci rodzaj wolnosci, ktory musi byc koniecznie wyzwolony, jest zdolnoscia samodeterminacji czlowieka, jest zdolnoscia ksztaltowania wlasnych pragnien i zdolnoscia wyboru, kim chcialoby sie zostac. Ten rodzaj wolnosci Adler nazywa naturalna. Jak mlodzi ludze w Polsce maja byc  soba, jesli umysly zatrute nadzwyczaj skuteczna propaganda nie pozwalaja na prawdziwie samodzielne myslenie? Niby sa wolni, gdyz nie ma juz w Polsce sowieckich baz wojskowych a stan wojenny pozostal juz tylko w pamieci starszych ludzi. Nie sa wolni, gdyz nawet nie maja swiadomosci zniewolenia swoich umyslow.

Oczywiscie byly juz podejmowane proby identyfikacji jakichs wspolnych podstaw jednosci wszystkich dotychczasowych koncepcji wolnosci. Taka probe podjal tez Adler. Juz na wstepie swojej analizy roznych koncepcji wolnosci postawil hipoteze, ze rozne jej aspekty i fazy lacza sie w jakas calosc zjednoczona ogolnym rozumieniem wolnosci podzielanym przez wszystkich autorow (str.100), by na koncu swoich rozwazan dojsc do tego wspolnego rozumienia wolnosci. Jest nia zdolnosc lub wladza dzialanie i osiagania (str.616). Jezeli przeniesc wolnosc z poziomu jednostki ludzkiej na poziom podmiotu zbiorowego, to wlasciwie w jakim kierunku zmierza Polska z stopniowym wkrecaniem sie w spirale zadluzenia, slabym systemem prawa, wysokim poziomem korupcji, wysokim poziomem oglupienia spoleczenstwa zafalszowujaca rzeczywistosc propaganda? KU czy OD wolnosci?