20. rocznica działalności Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej na Zamojszczyźnie.

Historyczna inscenizacja odbicia więźniów z więzienia UB oraz odsłonięcie tablicy poświęconej bohaterom akcji z 8 maja 1946 r. będą głównym elementem obchodów dnia Polskiego Państwa Podziemnego w Zamościu, które odbędą się w najbliższy poniedziałek. Będą one połączone z 20. rocznicą działalności Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej na Zamojszczyźnie.

Uroczystości rozpoczną się o godz. 10.00 w zamojskiej katedrze. Mszę św. odprawi ks. bp Wacław Depo, ordynariusz diecezji zamojsko-lubaczowskiej. W południe odbędzie się natomiast konferencja naukowa poświęcona bohaterskim żołnierzom Armii Krajowej, na której referat wygłosi m.in. prof. Mieczysław Ryba z KUL. O 16.00 przed budynkiem więzienia zaprezentowana zostanie inscenizacja historyczna akcji odbicia więźniów z rąk UB. To wydarzenie zostanie potem upamiętnione nową tablicą, ufundowaną przez funkcjonariuszy zamojskiego zakładu karnego oraz kombatantów z ŚZŻAK, która zostanie odsłonięta na ścianie więzienia. Brawurowa akcja żołnierzy WiN została przeprowadzona przez kilkunastoosobowy oddział pod dowództwem ppor. Romana Szczura ps. "Urszula". Przy cichej akceptacji dowódców jednostki wojskowej z Zamościa oraz przy pomocy części strażników więziennych partyzanci odbili z rąk UB ponad 300 więźniów, w większości byli to ich towarzysze broni - żołnierze antykomunistycznego podziemia, ale wśród przetrzymanych w więzieniu byli również cywile.
W czasie akcji w walce poległo kilku strażników broniących ubeckiego więzienia, którym komuniści wybudowali na zamojskim cmentarzu pamiątkowy pomnik z napisem szkalującym bohaterów z AK i WiN, przedstawiających ich jako nacjonalistów z faszystowskich band. Pomnik ten został odnowiony przez miasto przed dwoma laty. Stało się to wbrew stanowisku Andrzeja Przewoźnika, sekretarza generalnego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, i rady wojewódzkiej. Dopiero po interwencji weteranów z ŚZŻAK oraz posła Sławomira Zawiślaka pomnik utracił charakter monumentu narodowego - usunięto z niego symbole narodowe, pozostawiając jedynie tablicę z nazwiskami poległych strażników.
Jak podkreślają organizatorzy, poniedziałkowe uroczystości to kolejna okazja do przypomnienia, jakim fenomenem była polska podziemna organizacja państwowa w czasie II wojny światowej, jakich wymagała poświęceń i bohaterskich postaw milionów Polaków. Polskie Państwo Podziemne było unikatem na skalę światową i jedynym w swoim rodzaju zjawiskiem w dziejach antyhitlerowskiego i antysowieckiego ruchu oporu w Europie. Pomimo zajęcia i okupowania terytorium Polski przez Niemcy i ZSRS oraz bezwzględnego terroru stosowanego przez najeźdźców na terenie kraju funkcjonowały wszystkie państwowe organa, zarówno cywilne, jak i wojskowe - kilkusettysięczna Armia Krajowa. Struktury Polskiego Państwa Podziemnego podlegały bezpośrednio legalnym władzom II Rzeczypospolitej przebywającym na uchodźstwie.

dr Przemysław Czarnek,
doradca prawny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość

http://www.radiomaryja.pl/artykuly.php?id=107583