Urna i sznur

Prorocza wydaje się w tym kontekście książka Guya Deborda, francuskiego artysty i filozofa, „Społeczeństwo spektaklu" (1967). A jeszcze bardziej prorocze, choć gorzkie do bólu, są jego „Rozważania o społeczeństwie spektaklu” (1988). W tej wizji tylko biernie pożądamy spektaklu i kolejnych jego odsłon-obrazów. Jesteśmy fałszywi i wyobcowani, nie mamy prawdziwych uczuć, lecz ich melodramatyczne namiastki (stąd taka popularność telenowel i ich sztucznych bohaterów), nie bronimy wartości, tylko nimi żonglujemy, nie chcemy po sobie zostawić niczego istotnego prócz dobrego wrażenia. W „Rozważaniach..." Debord dochodzi do wniosku, że o ile kiedyś byli jeszcze rewolucjoniści, buntownicy, odszczepieńcy czy choćby outsiderzy, o tyle dziś wszyscy jesteśmy aktorami czy producentami jednego wielkiego zakłamanego spektaklu. Wszyscy i wszystko są wciągani w obowiązujący spektakl, co oznacza, że nie ma już żadnej zewnętrznej krytyki – ta jest automatycznie wchłaniana, przechwytywana, staje się częścią spektaklu. A opozycja jest w istocie łże-opozycją, zaś wszelkie ruchy alternatywne są manipulowane albo sprzedajne. Spektakl podmienił rzeczywistość, niczym w głośnym filmie Petera Weira „Truman Show”. Nierzeczywistość, którą Kazimierz Brandys opisywał w powieści pod tym samym tytułem (1977) jako zdeprawowaną ideologicznie rzeczywistość, stała się jedyną formą realności.