Mój Poznań, Biblioteka Raczyńskich

Michał St. de Z..., ndz., 16/05/2010 - 19:09

Sto osiemdziesiąt lat temu, w dniu 5 maja 1829 roku otworzono w Poznaniu pierwszą publiczną bibliotekę na ziemiach zaboru pruskiego.Jej budynek był pierwszym na Ziemiach Polskich w całości przeznaczony na zbiory biblioteczne.

Bibliotekę stworzył i jej budowę sfnasował Edward hrabia Raczyński, herbu Nałęcz z Rogalina. Uczestnik wojen napoleońskich. Kawaler Orderu Virtuti Militari. Przez całe swe życie skupował książki z klasztorów, kościołów, które Prusacy w ramach germanizacji Wielkiego Księstwa Poznańskiego przeznaczali do kasacji. Będąc posłem Sejmu prowincjonalnego w Poznaniu, miał większe możliwości niż inni sławni Wielkopolanie. Początkowo skupowane zbiory przechowywał w swoim Pałacu w Rogalinie.

Swoje zbiory dedykował młodzieży Wielkiego Księstwa Poznańskiego

[...]"dawane pierwszeństwo tym, które narodowośćWielkiego Księstwa Poznańskiego interesować mogą ... przed książkami jedynie do zabawy służącemu i ulotnemi pismami. Z myślą o polskiej młodzieży gimnazjalnej postanowił gromadzić dzieła ogólne ... z każdej literatury narodu"[...]

Dzięki staraniom, prośbom składanym u cesarza Fryderyka Wilhelma IIi z dynastii Hohenzollernów, Biblioteka otrzymała prawo w 1829 roku, ze każdy wydawca miał obowiązek przekazywać jeden tom na rzecz biblioteki.

Biblioteka była budowana w latach 1822-1828. Dziś dokładnie nie wiemy, kto opracował projekt budynku.Wiemy, ze styl w jakim zbudowano, winien świadczyć, iż architekci pochodzili z Południa Europy Włoch i Francji. Cudowna frontowa elewacja jest wzorowana na wschodniej ścianie Luwru. Na cokole stoi dwanaście par żeliwnych kolumn wykonanych w porządku korynckim. Na kolumnach wspiera się architraw, zwieńczony balustradą. Nad nią czterospadowy dach kryty miedzianą blachą.

Zgodnie z wola fundatora Edwarda hr. Raczyńskiego, biblioteka przeszła na własność miasta. Piecze nad nią pełniło kuratorium.

W czasie II Wojny Światowej w 1943 roku, w obawie przed nalotami aliantów, część najstarszą zbiorów w ilości kilkunastu tysięcy najstarszych woluminów wywieziono do majątku Józefa Aleksandra Raczyńskiego w Obrzycku, gdzie mieściła się ordynacja. Ocalało dzięki temu 17 tys.tomów, głównie rękopisów, inkunabułów i starodruków, pochodzących w przeważającej części ze zbiorów ofiarowanych przez fundatora.

Podczas II Wojny Światowej,zimą w 1945 roku, budynek spłonął oraz większą część księgozbioru. Pierwszym bibliotekarzem był historyk Józef Łukaszewicz.

W 1939 roku Biblioteka Raczyńskich liczyła 165 tys.woluminów.

Biblioteka Raczyńskich jest obecnie drugą - po Bibliotece Uniwersyteckiej - książnicą miasta. Obecnie posiada ok. 1,6 mln woluminów. Księgozbiór tworzą trzy odrębne jednostki: zbiory specjalne, księgozbiór podstawowy o charakterze naukowym oraz zbiory oświatowe i beletrystyczne w filiach i punktach bibliotecznych.

Najcenniejsze pozycje zebrano w zbiorach specjalnych, m.in. ponad 9 tys.rękopisów (w tym ok. 100 dokumentów pergaminowych), blisko 18 tys.starodruków (w tym ok. 250 inkunabułów) i ok. 10 tys. jednostek kartograficznych. Do najcenniejszych pozycji należą: rękopis kodeksu z 1460 r., zawierający zbiór traktatów teologicznych Augustyna Triumphusa z Ankony, starodruki - polonica, np.dzieła Stanisława Hozjusza (1553 r.), Łukasza Górnickiego (1566 r.), Mikołaja Reja (1568 r.), druki poznańskie z oficyny Melchiora Nehringa (1577 r.) i z drukarni Jezuitów (XVII - XVIII w.). Biblioteka prowadzi również dokumentację współczesnego życia kulturalnego Poznania. W jej strukturach działa Ośrodek Dokumentacji Wielkopolskiego Środowiska Literackiego,
Bibliotece podlega kilka znanych poznaniakom placówek muzealnych: - Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza, - Pracownie Józefa Ignacego Kraszewskiego i - Mieszkanie - Pracownia Kazimiery Iłłakowiczówny oraz Izba Pamięci - Jerzego Pertka

Edward hrabia Raczyński, był znanym mecenasem sztuki w Wielkim Księstwie Poznańskim. Był Od 1827 członkiem warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wspierał finansowo polskich luminarzy sztuki: poetę Adama Mickiewicza,

Wspólnie z arcybiskupem poznańsko- gnieźnieńskim, Prymasem Teofilem Wolickim, stworzyli w Katedrze poznańskiej Złota Kaplicę z pomnikami Mieszka I i jego syna Króla Bolesława I Chrobrego.

Zmarł tragicznie, 20 stycznia 1845 w Zaniemyślu w okolicznościach bliżej nam nie znanych.

Był spokrewniony z Prezedentem Edwardem Bernardem, hrabią Raczyńskim na Uchodźstwie.