Obchody rocznicy wybuchu I Powstania Śląskiego „Zaczęło się w Mysłowicach” – 14 sierpnia 2019
Maryla, wt., 13/08/2019 - 17:30
14 sierpnia 2019 r. w Mysłowicach odbędą się uroczystości upamiętniające wybuch I Powstania Śląskiego „Zaczęło się w Mysłowicach”. W uroczystości weźmie udział dr Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach. Uroczystość rozpocznie się o godz. 15.00 mszą św., która zostanie odprawiona w intencji poległych Powstańców w kościele pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Mysłowicach (ul. Jastruna 15). Ok. godz. 17.30 odbędzie się otwarcie miejsca pamięci i odsłonięcie pamiątkowej tablicy przy dawnej kopalni Mysłowice (ul. Bytomska). Wieczorem, o godz. 18.30, zaplanowano widowisko historyczne na terenie dawnej KWK Mysłowice.
* * *
Tragiczne zajścia z „Myslowitzgrube” z 16 sierpnia 1919 r. nie wiązały się z aktywnością ruchu polskiego, ale na zawsze będą ściśle splecione z historią I powstania śląskiego. W pewnej mierze to paradoks. Wydarzenia w Mysłowicach były odpryskiem napiętej sytuacji socjalnej i politycznej w okręgu przemysłowym. Konsekwencją kryzysu ekonomicznego i fal strajkowych o ogromnej skali, które zderzyły się z brutalną reakcją sił porządkowych. Śmierć niewinnych ludzi, domagających się czegoś tak elementarnego jak wypłata, współcześni odebrać mieli jak apel wzywający do walki.
Sytuacja panująca w tych dniach w Mysłowicach jawi się z dzisiejszej perspektywy jako stan o krok przed eksplozją. Miasto przypominało oblężoną twierdzę. Wzmocnione patrole wojska krążyły po ulicach. Piątkowy targ 15 sierpnia odbywał się w towarzystwie silnych jednostek wojskowych, które wystawiły na rynku dwa działka. Już w czwartek 14 sierpnia doszło zresztą do strzelaniny w centrum miasta. Wieczorem, około godziny 20, na ulicach gęstniał tłum, którego nie potrafiła rozproszyć policja. Ściągnięto więc wojsko. Ponoć z masy ludzi padł strzał, wojsko i policja odpowiedziały ogniem. Było dwóch rannych, górnik i oficer. Tego dnia strajkowało już 60 proc. robotników w okręgu przemysłowym – około 140 tys. osób. W konferencji przedstawicieli związków zawodowych wszystkich barw, polskich i niemieckich, w Katowicach 15 sierpnia ustalono, że wybuchające z coraz większą siłą strajki nie miały poparcia związkowego, były zatem dzikimi strajkami. Wymknęły się spod instytucjonalnej kontroli. Prasa pełna była informacji o grupach agitatorów, wchodzących na teren zakładów i namawiających robotników do zaprzestania pracy. W polskich gazetach utyskiwano, że „robotnicy mają wiele słuszności”, strajkując, jednak „niedobrze postępują sobie, jeżeli pomijają swe związki zawodowe, a sprawę oddają w ręce osób niepowołanych”. Pisano o splątanej motywacji strajkowej, politycznej i socjalnej zarazem.
Słabnące państwo nie zamierzało oddawać pola. W piątek 15 sierpnia na dziedzińcu kopalni „Myslowitzgrube” sięgnęło po swoje prerogatywy. Gdy tego dnia około godziny 9 górnicy przyszli po wypłatę, kopalnia była obstawiona wojskiem, uzbrojonym w karabiny maszynowe. Byli to żołnierze z nieistniejącego już wspomnianego 157. Pułku Piechoty, zatrzymani wciąż jeszcze w mieście. Nic dziwnego, skoro region ogarnięty był gigantyczną falą strajkową. Liczba górników, która stawiła się pod kopalnią, była znaczna – ok. 3 tys. osób, także rodziny, żony i dzieci, niekiedy w zastępstwie mężów i ojców zamierzające odebrać pieniądze. Wzburzenie wywołała już decyzja władz kopalni, że wypłaty nastąpią dopiero od 13.00, a zebrani mają się rozejść. Po południu falę robotników zatrzymano, nakazując wpuszczanie po 30 osób. Jednak kilkutysięczny tłum napierał coraz bardziej. W końcu bramę wyłamano i masy oczkujących wlały się na dziedziniec.
Wedle relacji prasowych, m.in. „Der Oberschlesische Wanderer”, porucznik, który nakłaniał tłum do rozejścia się, został zaatakowany. Spośród napierających padł strzał, który ranił podoficera. „Wtedy dowodzący oficer kazał strzelać w tłum” – relacjonowano w „Katoliku”. Żołnierze otwarli ogień i cztery osoby padły na miejscu. W „Der Oberschlesische Wanderer” odnotowano ich personalia: Konrad Lis, Konrad Mehlis, Anna Urbańczyk, Wilhelm Sczierski. Ponadto wedle tej samej gazety pięć osób ciężko raniono, w tym Karolinę Kullę, Ottona Gonsiorczyka, Adolfa Biczysko i Wilhelma Metha. Do dalszej eskalacji nie doszło. Wstrząśnięci ludzie rzucili się do ucieczki, a policja i wojsko ruszyły, by wyłapywać mniej lub bardziej iluzorycznych „prowodyrów”. Różnie potem podawano liczbę ofiar. Niekiedy liczono siedmiu zabitych oraz dwie kobiety i trzynastolatka, który przyszedł odebrać wypłatę zamiast ojca, zatem ogółem dziesięć osób. Ale chyba najpowszechniej przyjęło się w literaturze, że zginęło sześć osób, a kilkanaście raniono.
Fragm. artykułu dr. Sebastiana Rosenbauma „Przybyli po wypłatę górnicy”,
który ukaże się w dodatku prasowym IPN do „Gościa Niedzielnego“ w 100. rocznicę obchodów wybuchu I Powstania Śląskiego.
https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/75106,Obchody-rocznicy-wybuchu-I-Powstania-Slaskiego-Zaczelo-sie-w-Myslowicach-14-sier.html
- Zaloguj się, by odpowiadać
Etykietowanie:
3 komentarze
1. Defilada wojskowa „Wierni
Defilada wojskowa „Wierni Polsce” z okazji Święta Wojska Polskiego przejdzie jutro ulicami Katowic
Jak
co roku, w dzień Wojska Polskiego, odbędzie się defilada wojskowa. Tym
razem żołnierze wyjątkowo przejdą ulicami nie Warszawy, ale Katowic.
Maryla
------------------------------------------------------
Stowarzyszenie Blogmedia24.pl
2. 100. rocznica wybuchu I
100. rocznica wybuchu I Powstania Śląskiego. ZOBACZ plakaty z ważnymi dla regionu postaciami
Jak zaznaczył podczas konferencji prasowej w Katowicach dyrektor
katowickiego oddziału IPN Andrzej Sznajder, pracownikom tej instytucji
zależy, aby wiedza o Górnym Śląsku, a szczególnie historia powstań
śląskich, wyszła poza Śląsk - była udziałem mieszkańców nie tylko
regionu, ale całej Polski.
— zaznaczył Sznajder.
Z tego
powodu IPN podjął, w kontekście zbliżającej się rocznicy, działania
o zasięgu m.in. ogólnopolskim. Jednym z nich jest apel prezesa IPN
Jarosława Szarka do przedstawicieli miast i gmin, na terenie których
znajdują się ulice o nazwach odnoszących się do postaci lub wydarzeń
związanych z tamtą historią, aby na czas tej setnej rocznicy udekorowali
owe ulice biało-czerwonymi flagami i dali w ten sposób mieszkańcom
sygnał publicznej manifestacji pamięci.
Jak podał Sznajder,
takich samorządów na terenie kraju jest ponad 180, w tym 82 na terenie
woj. śląskiego. Takie ulice są też na terenie woj. opolskiego
dolnośląskiego, małopolskiego czy mazowieckiego. Pojedyncze ulice
Powstańców Śląskich mieszczą się też m.in. w Krośnie i Rzeszowie,
Suwałkach, Gdyni, Szczecinie czy Świnoujściu.
Inne ogólnopolskie
przedsięwzięcie IPN to dodatki prasowe. Już 12 sierpnia w dwunastu
regionalnych dziennikach wydawanych przez Grupę Polska Press ukaże się
okolicznościowy dodatek historyczny; drugi – nieco inny – będzie
towarzyszył wydaniu Gościa Niedzielnego 18 sierpnia. Oba dodatki mają
mieć łączny nakład ok. 400 tys. egzemplarzy.
Ponadto, jak mówił
dr Mirosław Węcki z Oddziałowego Biura Badań Historycznych od 2017 r.,
biuro to prowadzi projekt badawczy „Powstania śląskie 1919-1921”.
Efektem pracy trzyosobowego zespołu są m.in. liczne publikacje (książek,
albumów, artykułów czy wydawanych w dużych nakładach broszur) - naukowe
i popularyzatorskie, np. wydany w 2018 r. album poświęcony
Wojciechowi Korfantemu.
Kolejny album to: „Kronika czasu
przełomu. Górny Śląsk w latach 1919-1926 na fotografiach Stefana
Pierzchalskiego”, prezentujący fotografie, których oryginały znajdują
się w archiwum archidiecezjalnym w Katowicach. Zespół organizuje też
konferencje naukowe m.in. we współpracy z Muzeum Powstań Śląskich
i Instytutem Historii Uniwersytetu Śląskiego.
Naczelnik
Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN Ryszard Mozgol przedstawił
w czwartek przygotowaną jako pomoc lekcyjną dla nauczycieli i uczniów
infografikę z podstawowymi informacjami nt. wydarzeń poprzedzających
wybuch I powstania, okoliczności, przebiegu i konsekwencji.
Infografika,
zawierająca 3 mapy, 5 fotografii, 2 diagramy i kalendarium, będzie
rozsyłana do szkół im. Powstańców Śląskich na terenie całego kraju.
Wszystkie szkoły w regionie będą mogły też je odebrać w punktach IPN;
niezależnie od 16 sierpnia dostępna będzie jej wersja elektroniczna
(na stronie IPN).
Edukatorzy Instytutu przygotowują też wystawy.
Jedna z nich – w wersji wewnętrznej i zewnętrznej - poświęcona jest
postaci Roberta Oszka, pochodzącego z regionu marynarza, uczestnika
wojny polsko-bolszewickiej i III powstania śląskiego. Inna wystawa
opowiada dzieje Policji Woj. Śląskiego 1922-1939 - formacji wywodzącej
się z szeregów uczestników powstań śląskich.
Katowicki
IPN kontynuuje też projekt plakatów, prezentujących ważne dla regionu
w tym okresie postaci. Ostatnio do plakatu przedstawiającego Wojciecha
Korfantego dołączyły nowe: Alfonsa Zgrzebnioka (dowódcy I powstania),
kpt. Roberta Oszka, Józefy Bramowskiej (działaczki społecznej
i senatorki RP), Józefa Dreyzy (działacza społeczno-politycznego okresu
plebiscytowego) i Rudolfa Niemczyka (uczestnika trzech powstań
śląskich). Plakaty zawierają m.in. archiwalne fotografie
i skótowe biogramy.
Z kolei
Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Katowicach od ub.
roku stara się pomagać samorządom w remontach miejsc upamiętnień
i grobów. Na podstawie przeprowadzonej kwerendy do remontu w latach
2019-2022 wytypowano: 15 grobów wojennych powstańców śląskich, 28 grobów
weteranów powstań śląskich oraz 22 pomniki powstań śląskich.
Dotąd
– jak mówił w czwartek naczelnik biura Jan Kwaśniewicz - wykonano już
m.in. remonty grobów powstańców śląskich w Chorzowie Starym
i w Mysłowicach (odbyły się też uroczystości upamiętniające połączone
z poświęceniem nagrobków). W maju br. odbył się też I Rajd Śladami
Pamięci Powstań Śląskich.
Na 16 sierpnia 2019 r. zaplanowano
odsłonięcie tablicy upamiętniającej miejsce wybuchu I powstania
śląskiego w Piotrowicach koło Karwiny na terenie Czech. Będzie
to pierwsze tematyczne upamiętnienie powstań śląskich ufundowane przez
IPN poza granicami kraju. Dzień później zaplanowano odsłonięcie
wyremontowanego Pomnika Powstań Śląskich w pobliskim Godowie.
wkt/PAP
Maryla
------------------------------------------------------
Stowarzyszenie Blogmedia24.pl
3. 100 lat temu wybuchło I
100 lat temu wybuchło I Powstanie Śląskie
Łącznie miały miejsce trzy zrywy niepodległościowe na Śląsku,
których celem było włączenie tych ziem w obszar odradzającej się Polski.
Tak też się stało. Rzeczypospolita przejęła najbardziej uprzemysłowione
tereny na Górnym Śląsku. W piątek hołd powstańcom oddał prezydent
Andrzej Duda.
Maryla
------------------------------------------------------
Stowarzyszenie Blogmedia24.pl