Arch. ks. Ryszarda Barańskiego/-

Postępujący analfabetyzm historyczny polskiej
młodzieży dostrzeżono na długo przed ubiegłorocznym strajkiem głodowym w
obronie lekcji historii pięciu opozycjonistów z czasów PRL w krakowskim
kościele Ojców Salezjanów.

Już wcześniej wielu społeczników zatroskanych tym problemem
postanowiło nie czekać z założonymi rękoma, lecz działać. I mają na tym
polu niemałe osiągnięcia.

Do historycznej i patriotycznej edukacji młodzieży ks. dr. Ryszarda
Barańskiego zainspirowały wskazania bł. Jana Pawła II, że Naród, który
nie pamięta swojej historii, nie ma także swojej przyszłości.

W podkrakowskiej Skawinie rozwinął działalność, którą śmiało można
nazwać alternatywnymi lekcjami historii. Ksiądz dr Barański nie mógł
przeboleć, że szkoła po macoszemu podchodzi do kwestii najnowszej
historii Polski, a niektórzy nauczyciele nadal określają żołnierzy
wyklętych – sam woli określenie „niezłomni” – mianem bandytów. Bolało go
to szczególnie, gdyż jednym z tych niezłomnych był jego dziadek, Wiktor
Barański, żołnierz Legionów, który po tzw. wyzwoleniu, katowany przez
UB, odsiedział w więzieniu w Rawiczu wieloletni wyrok.

Przykłady pociągają

– Postanowiłem przybliżać młodzieży tę niestety w dużej mierze
zapomnianą naszą historię nie po to, żeby kogokolwiek oskarżać, ale żeby
studiować i poznawać – mówi ks. Ryszard Barański.

Znalazł pomoc u kilku zaangażowanych pa- triotycznie skawińskich
nauczycieli i dzięki przychylności ks. Włodzimierza Łukowicza,
proboszcza parafii Miłosierdzia Bożego w Skawinie, zainicjował
comiesięczne Spotkania z Historią i Kulturą. Z czasem spotkania zyskały
wręcz akademicką rangę dzięki udziałowi w nich profesorów krakowskich
uczelni i historyków z IPN. Był to cykl ogólnodostępnych wykładów i
dyskusji, na które oprócz dorosłych przychodziła też młodzież. Jednym z
takich młodych ludzi był Bartłomiej Smaciarz, uczeń trzeciej klasy
skawińskiego gimnazjum.

– Zaciekawiło mnie to tak bardzo, że właściwie byłem na każdym z tych
spotkań. A trwały one około półtora roku. Zaczynały się o godz. 19.00 i
przeciągały do 22.00, a czasami nawet do 23.00. Dowiedziałem się na
nich dużo m.in. o historii Polski i Europy, o tym, co wydarzyło się na
Wołyniu, o zbrodni katyńskiej, o żołnierzach wyklętych – opowiada.

Bartek przyznaje, że w szkole nie jest najmocniejszy z przedmiotów
humanistycznych i w liceum wybierze klasę informatyczną. Wcześniej,
podobnie jak większość rówieśników, nie przywiązywał wagi do lekcji
historii.

– Zainteresowałem się naszą najnowszą historią tylko dzięki księdzu
Ryszardowi – podkreśla. – W szkole ten okres przerabialiśmy w czwartej
klasie i byłem za młody, żeby cokolwiek zrozumieć. W gimnazjum mamy
historię tylko do I wojny światowej, natomiast w liceum będzie tylko
jedna godzina – a to jest nic. Ale ja i tak nie zrezygnuję z historii.
Interesuje mnie głównie historia państwa polskiego, generałowie,
militaria. A teraz, kiedy dostałem od ks. Ryszarda książkę pani Joanny
Wieliczki-Szarkowej, również żołnierze wyklęci.

Historia rodzinna

Ksiądz Ryszard Barański wypracował specjalny sposób dotarcia do
młodzieży. Mówi im: próbujcie poznać historię dziadka. To podejście jest
wynikiem jego własnych doświadczeń, gdy stopniowo odkrywał prawdę o
swoim dziadku, którego nie widział za życia. Dopiero po latach odnalazł
jedyne jego zdjęcie.

– Na takiej osobistej historii buduję u młodzieży pewną ciekawość. I
ona się w nich stopniowo rozbudza. To jest tak jak z ogniskiem. Z pozoru
wydaje się, że już wygasło, ale wystarczy dmuchnąć i znów się żarzy, a
nawet rozpala – mówi. – A później słyszę od tych młodych ludzi, jak o
tamte czasy pytali w domu babcię czy dziadka, jak starsi ludzie się
przed nimi otwierali.

Trudno zliczyć wszystkie inicjatywy historyczno-edukacyjne ks.
Ryszarda. Zwiedzał z młodzieżą najważniejsze w dziejach Polski miejsca, a
także inspirował ją do poznawania historii najbliższego otoczenia,
szczególnie jeśli naznaczone było polskim bohaterstwem i martyrologią. –
To bardzo ważne, żeby ci młodzi ludzie, niekiedy z tzw. blokowisk,
wiedzieli, że są Polsce potrzebni – akcentuje ks. Barański.

– Nie jestem historykiem z wykształcenia, ale wiem doskonale, że
pokazywanie ludzi wspaniałych, niezłomnych, mądrych, twardych w
działaniu jak skała to coś, czego dzisiejsza młodzież i Polska bardzo
potrzebuje – wskazuje.

W tym roku ks. dr Barański przeszedł ze Skawiny do parafii św.
Stanisława na Dąbiu w Krakowie. I tu również zajął się formacją
historyczno-patriotyczną młodzieży. Ma szczęście do swoich przełożonych
rozumiejących potrzebę wychowania historycznego młodych ludzi. Znów może
liczyć na przychylność proboszcza ks. dr. Pawła Gawrona. Choć w nowej
parafii pracuje dopiero od trzech miesięcy, zorganizował już kilka
wyjazdów z młodzieżą do miejsc historycznych.

Ksiądz Ryszard uważa, że jednym z najważniejszych miejsc narodowej
pamięci, którą przekazać trzeba szczególnie młodzieży, są Kresy.
Zorganizował już dwie wyprawy na Wołyń. Tegoroczna miała charakter
pielgrzymki związanej z 70. rocznicą rzezi wołyńskiej. Do planowanej na
przyszły rok ma już komplet chętnych – cały autokar. A blisko połowa
uczestników to młodzież. O tym, że młodzież połknęła bakcyla Kresów,
świadczyć może fakt, że kilkanaście młodych osób ze Skawiny wzięło
udział w zorganizowanym przez krakowski IPN konkursie „Dramatyczne losy
Polaków na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej w latach 1943-1944”. Finał
konkursu i całego projektu odbył się w parafii Miłosierdzia Bożego w
Skawinie 13 czerwcabr., a wśród finalistów nie brakowało miejscowej
młodzieży.

Śladami przeszłości

Być może młodzi entuzjaści historii ze Skawiny podczas kolejnej
wyprawy na Kresy spotkają grupę młodych ludzi, którzy co roku pod
kierunkiem dr. Leona Popka, historyka z lubelskiego IPN, potomka
wołyńskiego rodu zdziesiątkowanego w czasie ukraińskiego ludobójstwa,
porządkują zdewastowane cmentarze katolickie.

Doktor Popek jest współautorem oryginalnego programu historycznej
edukacji młodych ludzi: od sześciu lat zabiera ich na Wołyń do ciężkiej
pracy przy ratowaniu polskich nekropolii, która jest jednocześnie okazją
do poznawania historii, ludzi i miejsc związanych z Kresami.

– W tym roku nasz obóz trwał prawie trzy tygodnie i przewinęło się
przez niego ok. 70 osób, z których 30 to młodzież z Ochotniczych Hufców
Pracy, a pozostali to wolontariusze w różnym wieku praktycznie z całej
Polski – podsumowuje dr Popek. – Porządkowaliśmy kilkanaście cmentarzy,
m.in. w Ostrówkach, Lubomlu, Kowlu, Kupiczowie, Turzysku, Zasmykach,
Kostiuchnówce, Koszyszczach, Przebrażu i Kisielinie.

Młodzież wycinała stale odrastające krzaki, kosiła trawę i chwasty,
stawiała powalone nagrobki i krzyże, czyściła je z mchów i ziemi. Na
zakończenie prac na każdym cmentarzu wieczorem zapalano znicze zebrane w
czasie akcji „Znicz na Wołyń” i odmawiano modlitwę za zmarłych.

– Początkowo zakładałem, że w ramach programu edukacji historycznej
będą wygłaszane wykłady, ale szybko musiałem zweryfikować tę koncepcję,
bo zainteresowanie było minimalne – wspomina dr Popek. – Zrozumiałem, że
to musi wypływać od samej młodzieży, że powinno być odpowiedzią na ich
pytania, siłą rzeczy nasuwające się przy poznawaniu kolejnych miejsc
związanych z obecnością Polaków na Wołyniu.

I tak krok po kroku uczestnicy obozów, napotykając różnorakie ślady
przeszłości, dowiadywali się, że na Wołyniu przez setki lat rozwijała
się unikalna, wielokulturowa społeczność złożona m.in. z Polaków,
Ukraińców, inaczej mówiąc Rusinów, Żydów, Czechów, Niemców, a nawet
Holendrów. Poznali też sposób, w jaki przestała ona istnieć. Porządkując
cmentarze spotykali nazwiska wielu znanych postaci, których historię
też chcieli poznać. Nieobce stały się im dramatyczne losy 27. Wołyńskiej
Dywizji Piechoty, której cmentarz w Zasmykach porządkują co roku.

Wielką lekcją historii jest każdorazowy pobyt w Kostiuchnówce,
miejscu słynnej bitwy Legionów Polskich z Rosjanami w 1916 r., gdzie
młodzież wraz z harcerzami z Chorągwi Łódzkiej ZHP porządkuje cmentarz
legionowy.

– Nie ma już wśród uczestników tych wypraw nikogo, kto by nie
wiedział, kim był Józef Piłsudski, co to były Legiony, jakie brygady
wchodziły w ich skład, gdzie walczyły, jaką rolę odegrały w odrodzeniu
się po latach zaborów państwa polskiego – wylicza Leon Popek.

– A początki były bardzo trudne. Niewielka świadomość historyczna to
jeszcze niedużo, jeśli zważyć, że wielu z tych wspaniałych młodych ludzi
miało problemy ze zdjęciem czapki i przyjęciem pozycji na baczność w
czasie odgrywania hymnu państwowego. Aż serce rośnie, gdy dziś śpiewają
przy ognisku legionowe piosenki, i to z pamięci, po kilka zwrotek!

M.Marek/Nasz Dziennik

Fatalny stan polskiego państwa i destrukcja,
jakiej poddaje się Naród, jest tak znacząca, że w dostrzegalnej
perspektywie niektórzy wieszczą wręcz „finis Poloniae”.

Liczna, a z pewnością hałaśliwa, jest rzesza tych, którzy chcieliby
zrealizować tę wizję i skończyć z „nienormalną polskością”. Mają
nieograniczone środki, pieniądze, koncerny medialne, tłumy utytułowanych
klakierów, wsparcie z zagranicy. Udało się im przekonać sporą grupę,
że: „piękniejsza od Polski jest ucieczka od Polski, tej na ziemi,
konkretnej, przegranej, brudnej i biednej…”.

Nieustannie majstrują przy społecznej pamięci, bo zbyt wielu nadal ma
jeszcze przed oczyma obrazy, jak tę „przegraną, brudną i biedną” ziemię
całował Jan Paweł II, jak mówił: „To jest moja matka, ta ziemia! To
jest moja matka, ta Ojczyzna!”, jak przestrzegał: „Łatwo jest zniszczyć,
trudniej odbudować. Zbyt długo niszczono! Trzeba intensywnie
odbudowywać!”.

Nie posłuchano tych słów. Zastąpiono je hasłami III RP: „pierwszy
milion trzeba ukraść”, „wybierzmy przyszłość” czy „róbta, co chceta”.
Szelest banknotów zagłuszył niejedno sumienie, a głupkowaty rechot
refleksje nad kondycją polskiego ducha. Odgrodzili się pogardą od
Narodu, nienawidzą go, gdyż w konfrontacji z jego historią, dokonaniami
widać ich małość. Dlatego pozostaje im destrukcja. Uderzają w
fundamenty: rodzinę, Kościół, burzą system wartości, próbują rozerwać
międzypokoleniową więź, łączący Polaków kod kulturowy.

Byli już tacy, którzy szli tą drogą i zaszli dalej. Przez ponad wiek
Polski nie było na mapach Europy, ale z tego doświadczenia nasi
przodkowie uczynili źródło siły i nadziei. Prymas Polski ks. kard.
Stefan Wyszyński tłumaczył: „Polacy są dziwnym narodem. Właśnie wtedy,
gdy im trudno, gdy mają wielkie przeciwności, zdobywają się na potężne
wysiłki. Jest coś w Narodzie polskim, że właśnie wtedy, gdy mu ciężko,
mobilizuje wszystkie siły i zwycięża. Nasi wieszczowie, wśród nędzy i
biedy, niekiedy wyniszczeni przez gruźlicę, jak Słowacki i Chopin,
gromadzili wielkie energie duchowe dla odnowy Narodu. Podobnie zryw w
roku 1918, w 1939, w 1944 i 1945 czerpał z męki naszych ojców, z
twórczej mocy i energii duchowej wieszczów narodowych. Żył duchem
Ewangelii Chrystusowej, w której wypowiadaliśmy naszą wiarę w
zmartwychwstanie. Brał z przykładu Matki Boga, która wytrwała pod
Krzyżem i pod Krzyżem okazała się wielka. I naród polski zazwyczaj pod
krzyżem okazywał się wielki, wspaniały i potężny. Kto by wątpił w jego
możliwości, niech starannie studiuje historię”.

Ale decydenci nie chcą wielkiej Polski i stąd też ta walka z krzyżem,
z pomnikami, z tradycją, z „gromadzeniem wielkich energii duchowych dla
odnowy Narodu”.

Tymczasem jednak praca nad odnową Narodu trwa. Powstają coraz to nowe
inicjatywy, środowiska – długo by wymieniać. W wysiłku tym uczestniczy
kilka milionów Polaków, to przyniesie owoce.

„Człowiek ze swej natury jest istotą niecierpliwą. Chciałby
natychmiast widzieć wyniki swoich pragnień i działań. Tymczasem ’młyny
Boże mielą powoli’. W czasach nieszczęść i klęsk naród szukał i szuka
oparcia u Boga. I słusznie czynił i czyni” – napisał nieżyjący już
krakowski historyk Antoni Franaszek.

Na chrześcijańskim fundamencie budowali ci, którzy kształtowali naszą
narodową historię: od Mieszka I, św. Stanisława, św. Jadwigi Królowej,
ks. Piotra Skargi… Z krucyfiksem w dłoni wyruszał ks. Ignacy Skorupka
przeciwko bolszewikom w 1920 roku. To spod papieskiego krzyża w
Warszawie, w czerwcu 1979 roku, Polacy doszli do sierpniowego zwycięstwa
w Gdańsku, któremu towarzyszył krzyż, modlitwa różańcowa, obraz Matki
Bożej… a potem było świadectwo bł. ks. Jerzego Popiełuszki. Żyją jeszcze
miliony Polaków pamiętających czas tej wielkości.

Dzisiaj potrzeba nam spojrzenia na nasze dzieje w dłuższej
perspektywie. Nie jednej kadencji, ale pokolenia, a może wielu. Nim
komunistyczna kula dosięgła młodziutką Danutę Siedzikównę „Inkę”, jej
troską było, aby babcia dowiedziała się, że zachowała się „jak trzeba”.
Zamordowana, skazana na zapomnienie, dopiero ponad pół wieku później
trafiła do narodowego panteonu.

Taki los stał się udziałem niezłomnych żołnierzy wyklętych. Jeden z
nich, 86-letni porucznik Wacław Szacoń „Czarny”, skazany na czterokrotną
karę śmierci, więziony do 1956 roku, mówi, że dzisiaj największym
wzruszeniem są dla niego spotkania z młodzieżą i przywrócenie przez nią
pamięci o jego towarzyszach broni: „Zaporze”, „Uskoku”, „Lalku”… „Dotąd,
nawet wiele lat po 1989 roku, żyłem w przekonaniu, że jak odejdziemy,
jednocześnie zabierzemy ze sobą świat wartości, który nas kształtował:
wierność Bogu i Ojczyźnie, że wszystko zniknie w niepamięci, że jesteśmy
już ostatni… Teraz jestem spokojny, bo to młodzież przywróciła pamięć” –
tłumaczy.

Podobna historia już się kiedyś wydarzyła. Garstka żyjących jeszcze
legionistów – „weteranów sanacyjnej, faszystowskiej Polski” – od lat
gromadziła się na skromnych Mszach św. odprawianych dla nich w katedrze
wawelskiej przy bocznym ołtarzu pod krzyżem królowej Jadwigi przez ks.
Kazimierza Figlewicza, zawsze na opłatku przyjmował ich też ks. kard.
Karol Wojtyła. Było ich 30-40, co rok mniej. Nagle dołączyło do nich
zaledwie kilkoro licealistów, studentów, którzy od tych staruszków
usłyszeli prawie te same słowa, że myśleli, iż są ostatni i z nimi
skończy się pamięć o Niepodległej. Nie spodziewali się, że ich idee
przejmie młodzież. Był 1971 czy 1972 rok. Teraz mogli spokojnie odejść
na wieczną wartę… Ich dzieło w nowych warunkach podjęło kolejne
pokolenie. Tak będzie i tym razem.