Wychowywać do tradycji (ks. Jarosław Wąsowicz SDB)

 

Współczesność, w której wychowuje się młode pokolenie, nie stanowi czasu neutralnego. Powszechne procesy globalizacji determinują dziś podstawowe linie wychowawczego działania. Wydaje się częstym przypadkiem, że młodzi ludzie zbyt łatwo i bez głębszego zastanowienia się nad swoimi korzeniami, dziedzictwem z którego wyrastają, przyjmują modne i popularne wzorce obce kulturze, z której wyrośli. Taki stan rzeczy sprawia, że z czasem to co tradycyjne staje się dla młodych ludzi nieznane i nieakceptowane. Są zagubieni w kosmopolitycznym świecie, który ich otacza.

 

Co zatem zrobić, aby zminimalizować to zjawisko? Wydaje się, że dzisiaj w związku z takimi wydarzeniami, jak chociażby wstąpienie Polski do Unii Europejskiej, masowa emigracja zarobkowa młodzieży do krajów zachodnich, brak pogłębionej wiedzy młodego pokolenia na temat historii, tradycji i chrześcijańskich korzeni polskiego narodu, szczególnym wyzwaniem staje się wychowanie do tradycji.

 

 

Na samym początku naszych krótkich rozważań trzeba zadać pytanie, od kogo zależy, czy młody człowiek pozna tradycje i z jakim to się stanie nastawieniem? Odpowiedź natychmiast narzuca się sama: od osób, z którymi przebywa najwięcej, z którymi związany jest emocjonalnie, i które na tę sferę życia zwracają uwagę. Przede wszystkim zależy więc od wychowania w domu rodzinnym. To rodzina jest przestrzenią, w której dokonuje się wprowadzenie młodego człowieka w zakres kultury i świadomego życia w społeczeństwie. Zwłaszcza, że lansowane obecnie w szkołach programy, w których ogranicza się edukację historyczną i humanistyczną, nie przychodzą nam w tym zakresie z pomocą.

 

Niezwykle ważne staje się zatem kolejne pytanie, czy w naszych rodzinach staramy się przestrzegać charakterystycznych dla polskiej kultury tradycji? Odpowiedzi na nie musi udzielić sobie sam każdy z nas. Wedle starej maksymy łacińskiej „Verba docet, exempla trahunt", nie wystarczy młodych ludzi tylko pouczać, trzeba w praktyce wytrwale dawać świadectwo przywiązania do naszych tradycji. Sposobności ku temu życie niesie wiele.

 

 

Dobrą okazją wychowawczą ku tradycji jest rodzinne przeżywanie świąt. Pedagodzy zauważają, że obok języka jednym z ważnych elementów wiążących grupy społeczne są właśnie zwyczaje i obyczaje świąteczne. Tradycja leży u ich podstaw. Kultywowanie świątecznych zwyczajów daje dużą wartość wychowawczą i kulturową. Szczególnego znaczenia tradycje świąteczne nabierają w procesie wychowania dzieci. Jak mówią specjaliści, dla dzieci „obchodzenie świąt z zachowaniem odpowiednich zwyczajów jest przejawem naturalności środowiska wychowawczego, a zarazem pamięć ich rejestruje to, jako wydarzenie wyjątkowe. Jeśli owe silne wrażenia z dzieciństwa są wzmacniane powtarzaniem się w określonych odstępach czasu, to nabierają cech zjawiska względnie trwałego, stwarzają poczucie ciągłości w czasie. Pojawia się dzięki nim przywiązanie do określonych zwyczajem zachowań, a także potrzeba ich przestrzegania”. Nie przypadkowo właśnie do przeżyć związanych ze świętami odwołujemy się w dojrzałym wieku, wspominając swoje dziecięce lata.

 

 

Historia zadecydowała o tym, że w Polsce nośnikiem i zarazem strażnikiem narodowych tradycji stał się Kościół. Odwołują się do nich nawet ludzie nie wierzący, zwłaszcza do tradycji związanych z kościelnymi świętami. To co stanowi Polską kulturę przetrwało wszystkie dziejowe wichry i burze właśnie w Kościele. Często przypominał o tym podczas swoich pielgrzymek do Ojczyzny papież Jan Paweł II. Mimo tych oczywistych faktów, tendencje próbujące podważyć chrześcijańskie korzenie naszego narodu, a w szerszym wymiarze chrześcijańskie korzenie Europy, wciąż nabierają na sile. Kultywowanie tradycji w sensie wychowawczym staje się w ich kontekście swoistą walką o to, co stanowi Polskę i Europę. Aby zachować w kolejnych pokoleniach naszą tożsamość trzeba dzisiaj młodym ludziom mówić bardzo odważnie o chrześcijańskich korzeniach cywilizacji, w której realizują swoją życiową drogę.

 

Specyfika polskiej historii staje się dla nas w tym względzie szczególnym zobowiązaniem. Wychowawczą misję Polski w relacji z innymi państwami Europy dostrzega papież Benedykt XVI. Mówił o tym bardzo wyraźnie podczas swojej pielgrzymki do naszej Ojczyzny. Wielu próbowało wówczas uczynić z tego wydarzenia sentymentalną podróż do miejsc związanych z życiem Jana Pawła II. Tymczasem Ojciec Święty niezwykle czytelnie nawoływał nas, do podjęcia wraz z nim krucjaty XXI w., która przywróci Europie świadomość jej chrześcijańskich korzeni. To przykład przywiązanych do tradycji Polaków, których w krajach europejskich dzisiaj pełno, może stać się najlepszą katechezą dla zlaicyzowanego społeczeństwa europejskiego.

 

 

Czy identyfikacja z tradycją może stać się dla młodych ludzi atrakcyjną propozycją? Wydaje się, że tak. Obserwując młode pokolenie Polaków wbrew pozorom można znaleźć wiele przykładów, które świadczą o tym, że wyniesione z rodzinnych domów zwyczaje, przywiązanie do wartości, nie są wstydliwie przez nich ukrywane, a wręcz są w niektórych przypadkach bardzo eksponowane i traktowane jako powód do dumy.

 

Dyskusje na temat przywiązania do tradycyjnych wartości toczą się m.in. na internetowych portalach. Zbierając materiał do swojej wypowiedzi o wychowaniu do tradycji przejrzałem ich wiele. Napawają optymizmem. Pojawiają się m.in. głosy takie, jak anonimowego internauty z Gliwic, który na jednym z forów napisał: „Ja w poszanowaniu tradycji robię znak krzyża na chlebie, całuję kiedy spadnie chleb na ziemie, robie znak krzyża przechodząc koło kościoła, uklęknę kiedy na ulicy mija mnie ksiądz z posługą. Dla mnie to też wklejanie zdjęć to albumu, pamiątki przechowywane z dzieciństwa.... takie przenoszenie z dziada pradziada wiele rodzinnych przedmiotów.... szukania swoich krewnych.... to także wiąże się z tradycją -rodziną tradycją, którą kolejne pokolenie przekazuje następnemu”. Na innym forum znalazłem wypowiedź młodego człowieka z Grabowa n. Prosną : „Patriotami są rodzice, którzy wychowują swe dzieci w poszanowaniu do tradycji i historii. Ci, którzy czasami zapalą znicz na pomniku. Głosujący w wyborach. Pamiętający o świętach narodowych. Dbający o Małą Ojczyznę.”

 

I jeszcze jeden przykład z pielgrzymkowego szlaku z Suwałk do Ostrej Bramy. Wiedzie przez Wileńszczyznę. Tu przebywając z ludźmi, którzy witają pątników, można nauczyć się patriotyzmu i wierności polskiej tradycji. Wszystko zdaje się mówić o Polsce. Malownicze wioski, pola, przydrożne kapliczki i zabytkowe świątynie. Cmentarze, na których zmarli z nagrobków „proszą o westchnienie i zdrowaśkę”. Młodzież naszej pielgrzymkowej salezjańskiej grupy, podjęła w ramach wolnych dyskusji przy mikrofonie temat zachowywania polskich tradycji i zwyczajów. Rozpętała się piękna dyskusja. Najbardziej uderzył mnie głos 19 – letniej dziewczyny z Warszawy. Powiedziała, że nie rozumie swoich rówieśników, którzy bezmyślnie poddają się modzie przychodzącej do nas z zagranicy. Po co nam helloween, tak bardzo lansowany w polskich szkołach – wołała. Mamy przecież przepiękne tradycje związane ze świętem zmarłych, kiedy całe rodziny spotykają się przy grobach swoich bliskich. Nauczyciele, zdaniem naszej pielgrzymkowej siostry, powinni raczej prowadzić dzieci na cmentarze i uczyć troski o zaniedbane groby, albo groby bohaterskich polskich żołnierzy, którzy za Ojczyznę oddali życie, niż lansować z zupełnie niezrozumiałych względów amerykańskie święto duchów. Po co nam walentynki, ciągnęła dalej dziewczyna, mamy przecież w Polsce Noc Świętojańską, podczas której panienki puszczają wianki po wodzie, a sprytni kawalerowie je wychwytują. W tę noc tańczyć można przy ogniskach do samego rana. Słuchając tej 19 – latki poczułem się dumny, że mamy taką młodzież.

 

Tradycji nie trzeba się bać. Przekazana w atrakcyjnej formie może i dzisiaj zachwycić młodego człowieka. Z odwagą potrzeba nam dzisiaj przywrócić jej należne miejsce w społeczeństwie. Potrzebne jest z naszej strony odpowiednie wsparcie dla wszystkich osób, które chcą swoją pracą prowadzić wychowanie młodzieży w odpowiednim kierunki. Winniśmy się nawzajem wspierać i umacniać w przekonaniu, że kolejne pokolenia przekażą swoim następcom to, czego my uczyliśmy się od naszych dziadków.

 

ks. Jarosław Wąsowicz SDB