Przestrogi Banku Rozrachunkow Miedzynarodowych (BIZ) dla swiatowej gospodarki i rynkow finansowych

Przed dwoma miesiacami ogloszony zostal raport Banku Rozrachunkow Miedzynarodowych (BIZ) zawierajacy analize swiatowej gospodarki oraz stanu rynkow finansowych. W raporcie przedstawiono aktualne istotne zagrozenia i wyzwania, przed ktorymi stoi gospdarka swiatowa. Takie straszace analizy pojawiaja sie co jakis czas, a swiatowa finansjera puszcza je czesto mimo uszu. W tym przypadku tak sie nie stalo, gdyz ocena plynie z najbardziej opiniodawczego banku swiata, banku najwazniejszych bankow centralnych swiata – Bank für Internationalen Zahlungsausgleich (BIZ), (ang. Bank for International Settlements, BIS). Bank ten bedac centralnym bankiem krajowych bankow centralnych, jest ze tak powiem jakby capo di tutti i capi. Stanowi on platforme wspolpracy miedzy bankami centralnymi, posredniczy w operacjach z miedzynarodowymi instytucjami finansowymi, zarzadza rezerwami dewizowymi bankow centralnych, prowadzi badania procesow gospodarczych i analizuje swiatowa polityke monetarna. Jego strategiczna pozycja sprawia, ze opinie stad plynace maja ogromna wage.

1. Przestrogi BIZ

Ostatni Raport z 23 wrzesnia 2018 roku, tego malo znanego opinii publicznej banku z siedziba w Bazylei/Basel (Szwajcaria), popsul nastroj wytrawnym fachowcom spraw gospodarczych. Zawodowym optymistom raport spilowal troche rogi i zwrocil uwage, ze gospodarka, kursy akcji nie rosna tak wysoko jak drzewa w puszczy amazonskiej. Na dzisiaj nalezy wiec zachowac ostroznosc. Ostrzezenia BIZ sa w pewnym sensie alarmujace.

BIZ ostrzega przed nowymi powaznymi zachwianiami na rynkach finansowych, ktore pojawia sie wzesniej czy pozniej. Wprawdzie prognoza na nastepne 2 lata jest jeszcze pomyslna, gdyz wiekszosc panstw sygnalizuja dalszy, choc niewielki wzrost. Istnieje jednak wiele ryzykownych zjawisk, ktore moga prowadzic do powstania nierownowagi finansowej. Wazna przyczyna ewentualnych przyszlych trudnosci sa przewartosciowane, zbyt drogie papiery wartosciowe, szczegolnie akcje w rozwinietych gospodarkach swiata. Gieldy akcji w najwiekszych gospodarkach swiata osiagnely niespotykany dotad wysoki poziom, mimo ze nastepujacy powolny wzrost stop procentowych w USA moze przyspieszyc kryzys gieldowy. Dodatkowo mamy do czynienia z trudnosciami walutowymi na rynkach tzw. wschodzacych gospodarek, np. Indii, Brazylii czy Turcji wywolanych po czesci przez wzmacniajacy sie dolar uskrzydlony przez rosnace amerykanskie stopy procentowe. Pieniadze, ktore byly inwestowane w tych krajach odplywaja z powrotem na rynek amerykanski. Trudnosci, ktore sa widoczne u wymienionych wyzej wschodzacych gospodarek moga rzutowac negatywnie na gotowosc inwestorow do lokowania kapitalu inwestycyjnego w innych krajach nalezacych do tej grupy, tez Polski. Wiele niepewnosci i ryzyka pojawilo sie w skutek coraz to czestszych barrier handlowych i praktyk protekcjonistycznych, np. USA przeciw Chinom, UE, Kanadzie oraz odwrotnie. Powaznym obciazeniem dla koniunktury swiatowej sa napiete stosunki handlowe pomiedzy najwiekszymi ekonomiami swiata – USA i Chinami. Konflikt handlowy miedzy tymi krajami, a takze miedzy USA i Turcja, oraz slabsza koniunktura w Chinach hamuja gotowosc do podejmowania inwestycji w tych regionach. Tymczasem otwarte systemy handlowe sa podwalina dla osiagania coraz wyzszego standardu zyciowego.

Naczelny dyrektor BIZ A.Carstens apeluje do do bankow centralnych, aby zaczely normalizowac ich obecna polityke pieniezna. Jest to konieczne w obliczu nadchodzacego oslabienia koniunktury ekonomicznej. Znajdujemy sie bowiem w poznej fazie wzrostowej cyklu i mamy obecnie korzystne warunki, aby podjac odpowiednie przedsiewziecia. To wlasnie teraz jest najwyzszy czas, aby przygotowac srodki i narzedzia w celu lepszej reakcji na nadchodzacy kryzys. Normalizowanie oznacza dla niego miedzy innymi podwyzke przez nie stop procentowych i zredukowanie ich napompowanych bilansow powstalych w wyniku zakupu ogromnych ilosci pozyczek hipotecznyc i obligacji. Bylo to zwiazane z celowa polityka wprowadzenia w obieg duzej ilosci pieniedzy. Polityka ta byla konieczna, aby opanowac kryzys przed 10 laty i stymulowac wzrost gospodarczy. Jako przyklad podal FED z USA, ktory zapoczatkowal tenze proces normalizacji. FED podwyzsza stopniowo stopy procentowe oraz zmniejsza swoj bilans poprzez redukcje posiadanych obligacji panstwowych oraz pozyczek hipotecznych. Zadanie to stoi obecnie przed Europa, gdzie EBC dopiero na lato 2019 zapowiada podwyzke stop procentowych. Zamierzenia te hamowane sa caly czas obawa przed zwiazanym z tym wzrostem kosztow obslugi ogromnych i rosnacych wciaz dlugow panstwowych w najbardziej zadluzonych panstwach europejskich (Wlochy, Grecja, Portugalia, Hiszpania). W innym przypadku inflacja moze wymknac sie spod kontroli. Amerykanska inflacja w maju tego roku wzrosla do 2,8% (zalozony cel 2,0), a europejska do 1,9%, przy tendencji wzrostowej. Niemiecka osiagnela poziom 2,5%.

Inne problemy to wzrost dlugow panstwowych, zadluzenie przedsiebiorstw oraz prywatnych gospodarstw panstwowych. Dlug panstwowy Wloch i proby jego dalszego powiekszania spowodowaly juz np. najnowsze turbulencje na rynku wloskich obligacji panstwowych. Wlochy musza zapewniac inwestorom coraz to wyzsze zyski zachecajac ich do kupowania obligacji panstwochych, co pogarsza sytuacje finansowa tego kraju. Zaciaganiu kredytow sprzyjaly caly czas bardzo dogodne warunki ich finansowania . Skutkiem tego byl wzrost cen nieruchomosci, akcji i innych papierow wartosciowych.

Zbyt szybkie normalizowanie polityki pienieznej, szczegolnie w USA, moze przyspieszyc kryzys. FED wypuszcza teraz duze ilosci obligacji panstwowych sprzedajac rownoczesnie kupione wczesniej pozyczki hipoteczne i obligacje. Rentownosc obligacji panstwowych wzrosla, jest juz najwyzsza od czterech lat i przyciaga pieniadze z calego swiata do USA. Wzrost rentownosci obligacji panstwowych powoduje, ze inwestorzy sprzedaja wiec akcje i lokuja pieniadze w amerykanskich obligacjach panstwowych, ktore gwarantuja bezpieczny dochod. To bedzie pociagalo za soba spadki na swiatowych gieldach akcji. Rosnace stopy procentowe moga prowadzic do trudnosci w splacaniu kredytow i powodowac bankructwa.

Raport przestrzega tez przed negatywnymi skutkami upadku tzw. kryptowalut, np. Bitcoin, bedacych bankami mydlanymi, gdzie mozna spodziewac sie calkowitej straty zainwestowanego kapitalu.

2. Inne sygnaly swiadczace o zblizajacym sie spowolnieniu gospodarki niemieckiej

Sygnaly plynace z instytutu badawczego z Mannheim ZEW (Zentrum für Europäische Wirtschaftsforschung) sa niepokojace. Okazalo sie, ze oczekiwania niemieckich analitykow finansowych oraz instytucjonalnych inwestorow dotyczace przyszlego sredniookresowego rozwoju (perspektywa 6-miesieczna) rozwoju koniunktury oraz rynku kapitalowego dramatycznie pogorszyly sie w pazdzierniku, raport z dnia 16.10.2018. Proba badanych wynosi zwykle okolo 400 osob, ktore oceniaja przyszly rozwoj gospodarczy w perspektywie polrocznej. Jak dotad wyniki badan mialy duza wartosc w przewidywaniu przyszlego rozwoju niemieckiej gospodarki. Indeks oczekiwan koniunkturalnych spadl nieoczekiwanie z minus 10,6 na minus 24,7 punkty. Jeszcze wiekszy spadek nastapil po brytyjskim votum o Brexicie w lipcu 2016 roku, gdy to tenze index spadl z 19,2 plus punktow na minus 6,8 punkty. Aktualny zly obraz oczekiwan jest pochodna obaw w sprawie negatywnych skutkow wojny handlowej miedzy USA i Chinami. Gospodarka niemiecka jest bardzo mocno reprezentowana w Chinach (przemysl samochodowy). Dodatkowymi obciazeniami sa obawy przed skutkami tzw. ostrego radykalnego i nie kontrolowanego Brexitu, oraz kryzys walutowy i gospodarczy w Turcji. Byl to drugi co do wielkosci spadek w historii pomiarow tegoz indeksu. Oczekiwania co do koniunktury w UE spadly takze wyraznie o 12,2 punkty, z minus 7,2 na minus 19,4 punkty. Trzeba pamietac, ze Niemcy to najwieksza gospodarka naszego kontynentu, ktora odzialywuje silnie na cala gospodarke europejska. ZEW to renomowany instytut badawczy prowadzacy badania od 1991 roku, ktore dotycza sytuacji gospodarki niemieckiej i europejskiej. Jego studia ostrzegaly juz trafnie przed kryzysem gieldowymi, np. to z 1999 roku wyprzedzajace kryzys gieldowy 2000-2003, oraz przed kryzysem finansowym 2007 - 2009. W 2009 spadl PKB Niemiec w stosunku do poprzedniego roku az o 5,6%.

Potwierdzeniem tych ostatnio zbadanych oczekiwan byl niewielki spadek PKB Niemiec w 3. kwartale 2018 o 0,2% oraz eksportu o 0,9%. Ekonomisci licza sie wprawdzie z dalszym wzrostem gospodarczym, ale w spowolnionym tempie. Klopoty sprawia tez gospodarka wloska wraz z projektowanym politycznie wzrostem zadluzenie. Bedzie to nastepny punkt zapalny dla UE, szczegolnie dla Euro i panstw posiadajacych ta walute.

We we wrzesniu MFW oglosil prognoze, w ktorej oczekuje spadku swiatowego tempa wzrostu gospodarczego o 0,2% z 3,9% na 3,7% na ten i na przyszly rok. Jako ryzyko wymienia polityke handlowa USA (bariery celne) oraz niestabilnosc krajow z grupy gospodarek wschodzacych. Prognoza wzrostu na lata 2018-2019 dla Niemiec tez zostala obnizona o 0,6%, na 1,9%. Niemcy nie sa tu osamotnieni – o spadku PKB mowi IWF tez w przypadku USA, Chin czy Turcji. Jest to nieznaczny spadek, tak jak przepowiadal tez BIZ wskazujacy na aktualne wyzej wymienione ryzyko, ale swiadczy to o istnieniu zgrzytow w gospodarce. Specjalisci zastanawiaja sie czy to bedzie tylko czasowe wglebienie koniunkturalne czy poczatek recesjii. Jedno wydaje sie byc pewne: koniunktura osiagnela juz swoj punkt szczytowy.

3. Nadchodzacy swiatowy kryzys gieldowy

Na poczatku roku pojawil sie bardzo wyrazny sygnal wskazujacy na istnienie ogromnej banki spekulacyjnej na rynku akcji, ktora tak jak wszystkie dotychczasowe, grozi tez wkrotce peknieciem. Ostatnie wartosci wskaznika PE Shillera z poczatku stycznia 2018 wskazuja na nadciagajace bliskie zalamanie swiatowych gield akcyjnych. Wartosci byly wyliczane wprawdzie dla Dow Jones, ale to oznacza tak jakby dla calego swiata. W dniu 09.01.2018 wskaznik ten osiagnal wartosc az 33,19. Jest to rezultat jeszcze wyzszy niz podczas pamietnego wielkiego zalamania na gieldzie amerykanskiej we wrzesniu 1929, gdzie wskaznik ten wynosil 32,6! Wprawdzie byl on pozniej wyzszy w 1999, a wiec przed kryzysem 2000-2003 i wynosil 44,2, ale bac sie trzeba. Jakas burza nadciaga i moze ona powalic z nog nawet zdrowe gospodarki. Pisalem na ten temat w artykule:”Szturm nad swiatowymi gieldami...”

Warto tez wspomniec o ostrzezeniach J.Rogersa ze stycznia 2018. Rogers jest gieldowym guru, wysmienitym i uznanym inwestorem oraz specjalista od analizy technicznej. Stworzyl on tez znany Rogers-Index dla surowcow. Przestrzega on przed nadchodzacym najwiekszym kryzysem gieldowym w historii. Zrodel kryzysu i bliskiego crashu upatruje w ogromnym zadluzeniu panstw, prywatnych gospodarstw oraz firm. Nie mozna mu odmowic racji, jezeli spojrzy sie na ta gore dlugow od dolu. Calkowite zadluzenie tych trzech podmiotow na swiecie wynosilo we wrzesniu 2017 roku niewyobrazalna sume 233 bilionow dolarow, tzn. inaczej rozpisujac az 233 tysiace miliardow dolarow. Przy podwyzce stop procentowych nie bedzie latwo splacac dluznikom takiej ogromnej gory kredytow.

Dodatkowo nadchodzaca normalizacja, czyli wzrost poziomu stop procentowych I redukcji bilansow bankow centralnych, wzrost rentownosci amerykanskich pozyczek panstwowych bedzie sila rzeczy prowadzila do redukcji portfolio akcji oraz przesuwania kapitalu z gield akcyjnych na rynek obligacji, a tym samym do spadku notowan indeksow gieldowych. Najwazniejsze Indeksy akcyjne na swiecie (Dow Jones, NASDAQ, Nikkei, DAX, EuroStoxx50) od kilku miesiecy nie rosna, przyhamowaly wyraznie, raczej spadaja, mozna powiedziec, ze zaczyna sie tam tendencja spadkowa. Przedsmakiem crashu byly niedawny gwaltowny spadek kursow akcji pieciu firm tzw. FAANG czyli Facebook, Amazon, Apple, Netflix i Google. Od poczatku wrzesnia wartosc gieldowa tylko tej piatki koncernow zmniejszyla sie o okolo 720 miliardow dolarow. Dla porownania szacowany PKB Polski za rok 2018 wynosil ca. 614 miliardy dolarow. Oznaczaloby to, ze cala gospodarka Polski, majacej 38 milionow mieszkancow i tysiace przedsiebiorstw, wyprodukowala w biezacym roku o 106 miliardow mniej niz wynosila tylko strata wartosci gieldowej tych pieciu firm w ciagu niecalych trzech miesiecy. Przed spadkami, ogolna wartosc gieldowa tych pieciu firm wynosila az 3,8 biliona dolarow, dzisiaj juz tylko 2,8 biliony dolarow. To jest po prostu paranoja i swiadczy o nieuzasadnionym napompowaniu do ostatnich granic aktualnych kursow akcji, szczegolnie z zakresu technologii. Jak wiemy z doswiadczenia, kazdy taki balon peka wczesniej czy pozniej.

Wydaje sie, nadchodzi nastepny kryzys gospodarczy i finansowy, ktory dotknie zapewne wiele duzych krajow, oraz szczegolnie te z tzw. grupy gospodarek wschodzacych, do ktorych nalezy tez Polska. Co prawda Polska spisala sie dzielnie w latach 2008-2009, gdy to w przeciwienstwie do sasiadow (Niemcy minusowy PKB, -5,6%), jej PKB wzrosl w tych latach o 4,3% (niektore zrodla podaja nawet o 5,1%) i 2,8%, ale to nie jest regula. Gdy nastapi zalamanie wiekszosci rynkow, moze takie tsunami wciagnac takze inne, dotad dobrze sobie radzace kraje. Kryzys gospodarczy moze potrzasnac ekipami rzadowymi we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Do wladzy moga dochodzic partie opozycyjne, dzialajace na tylach frontu, ktorym zawsze jest latwiej glosic, ze naprawia, radykalnie zmienia, a nawet zdecydowanie polepsza sytuacje ich gospodarki. Bedzie zapewne silnie trzesienie stolkow, tak wygodnych dla rzadzacych, do ktorych ich tylki juz tak sie przyzwyczaily, a glowy beda spadaly jak gruchy z drzewa...