Przedmioty i dokumenty, związane z ofiarami represji na polskiej wsi w czasie II
wojny światowej, a także dotyczące partyzantki tamtego okresu, są
poszukiwane do rozbudowywanego w Michniowie (Świętokrzyskie), Mauzoleum
Martyrologii Wsi Polskich.

Michniów, gdzie Niemcy 12 i 13 lipca 1943 r. wymordowali 204 osoby,
stała się symbolem męczeństwa mieszkańców ponad 800 polskich
miejscowości, spacyfikowanych przez Niemców podczas II wojny światowej.

W tej wsi, położonej w pobliżu Suchedniowa, od 2010 r. trwa prowadzona przez Muzeum Wsi Kieleckiej rozbudowa mauzoleum. Placówka w
przyszłości ma być nowoczesnym muzeum historycznym, ze ścieżkami
edukacyjnymi, które przybliżą wojenne losy mieszkańców wsi, w sposób
odpowiedni dla rożnych grup odbiorców. Michniowskie mauzoleum z założenia ma nie być typowym muzeum, tylko miejscem wywołującym emocje.

Jak powiedziała rzeczniczka Muzeum Wsi Kieleckiej Beata Ryń, poza
realizacją projektu budowy mauzoleum, w całej Polsce prowadzona jest
kwerenda, potrzebna do pozyskania eksponatów do placówki.

Bardzo zależy nam na tym by, muzeum dysponowało silnymi merytorycznie pamiątkami, dlatego powołano specjalny zespół recenzentów - naukowców, którzy będą analizowali wyniki poszukiwań

— powiedziała Ryń.

Muzeum, wspólnie ze Stowarzyszeniem Pokolenie, ogłosiło niedawno
poszukiwanie pamiątek dotyczących wsi i jej mieszkańców z czasów II wojny światowej, z terenów ówczesnej Polski. Jakiś czas temu, organizowano podobną akcję, dzięki której udało się pozyskać ciekawe eksponaty, dlatego zdecydowano do niej powrócić.

Poszukiwane są pamiątki po ofiarach represji, świadectwa
pacyfikacji miejscowości, przedmioty związane z walką przeciwko
okupantom, z partyzantką, tajnym nauczaniem i sabotażem.

Chcemy by zbiory były jak najbardziej bogate. Dlatego poszukujemy też
przedmiotów codziennego użytku z tamtego okresu, fotografii i
militariów, które zostaną pokazane w mauzoleum

— mówiła Ryń.

Jak podkreśliła, zbiory zostaną też zdigitalizowane, więc osoby,
które nie będą chciały przekazać mauzoleum oryginałów pamiątek,
otrzymają je z powrotem.

Rozbudowa mauzoleum jest realizowana w myśl projektu studia Nizio Design International. W architektoniczną kompozycję projektantów, wpisana została istniejąca już Golgota Michniowa,
czyli unaoczniający zagładę 817 wsi „las krzyży”, grób zbiorowy 204
ofiar pacyfikacji Michniowa, monumentalna Pieta Michniowska, której
autorem jest Wacław Stawecki oraz Dom Pamięci Narodowej.

Gotowa jest już – w stanie surowym – bryła mauzoleum. Koncepcję architektoniczną budowli oparto na tradycyjnym wzorcu tzw. domu-chaty, który ulega deformacji i rozpadowi. Wydłużona zabudowa prezentować ma dzieje pacyfikacji Michniowa i męczeństwo innych wsi.

Wejście symbolizować będzie wiejską chałupę. Pierwsze segmenty będą zamknięte - znajdą się w nich kaplica i sale ekspozycyjne. Ostatnie
moduły mają być otwarte, co umożliwi zwiedzającym dojście ścieżkami do
miejsc pamięci. Koniec budowli otworzy się na pole krzyży.

Ekspozycja będzie wykorzystywała urządzenia multimedialne: ekrany,
projektory, panele dotykowe. Jak podkreśliła Ryń, scenariusz
multimedialnej wystawy mauzoleum będzie dopiero opracowywany - na
podstawie zbieranych przez muzealników materiałów.

Do tej pory, w ramach realizacji projektu zmodernizowano też Dom
Pamięci Narodowej, a na ogrodzeniu mauzoleum znalazły się tabliczki z
nazwami spacyfikowanych miejscowości. Zbudowano też parking.

Rozbudowa mauzoleum kosztowała dotąd ok. 17 mln zł, a całość ma
kosztować ponad 30 mln zł. Przedsięwzięcie jest realizowane ze środków
Ministerstwa Kultury Dziedzictwa Narodowego oraz samorządu województwa świętokrzyskiego.

12 i 13 lipca 1943 r. w Michniowie Niemcy wymordowali 204
osoby: 103 mężczyzn - w większości spalonych żywcem, 53 kobiety i 48
dzieci. Najmłodszą ofiarą był Stefanek Dąbrowa, który miał
dziewięć dni, gdy został wrzucony do płonącego domu. Były to represje za
pomoc udzieloną przez michniowian żołnierzom Armii Krajowej i innym
oddziałom partyzanckim.

Według szacunkowych obliczeń w czasie II wojny światowej zginęło ogółem 1,3 mln mieszkańców wsi.

Co roku w mauzoleum w rocznicę michniowskiej tragedii, odbywają się
uroczystości upamiętniające ofiary. Uczestniczą w nich m.in. mieszkańcy
spacyfikowanych podczas II wojny światowej wsi z całej Polski.

Pomysł utworzenia w Michniowie Mauzoleum Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej w czasie II
wojny światowej pojawił się w 1979 r. Cztery lata później powstał
społeczny komitet budowy Mauzoleum, zaś w roku 1990 Fundacja – Pomnik
Mauzoleum Męczeństwa Wsi Polskiej. W 50. rocznicę pacyfikacji poświęcono
pomnik „Pieta Michniowska”. W 1997 r. powstał Dom Pamięci Narodowej. Mauzoleum to także symboliczny cmentarz, na którym każda męczeńska polska wieś ustawia swój krzyż.