Szkoła Myślenia Politycznego (S. Twardoch)

Kolejny odcinek z serii SMP nie jest wywiadem, lecz przytoczeniem obszernych fragmentów bardzo ciekawego tekstu, na który się natknąłem przy lekturze aktualnego (91/2010) numeru "Arcanów". Jest to artykuł Szczepana Twardocha pod tytułem "Aksolotl narodów". Autor współpracował wcześniej z "Frondą", "Życiem" i "Gazetą Polską". Aktualnie pisze dla "Arcanów", "Broni i amunicji" oraz magazynu "44 / Czterdzieści i Cztery". Etnicznie identyfikuje się w dużym stopniu ze Śląskiem.

Dzięki magii google'a interesujący mnie tekst znalazłem na blogu autora, co znacznie ułatwi jego prezentację oraz pozwoli osobom, które uda mi się nim zainteresować niniejszą notką na zapoznanie się z całością, co oczywiście zdecydowanie polecam.

S. Twardoch stawia tezę o wiecznej niedojrzałości Polski, stąd porównanie do wymienionego w tytule płaza, który pozostając w fazie larwalnej nigdy nie osiąga stanu dojrzałości. Pisze o tym w sposób następujący:


(...) Dojrzałość Polska utraciła trzysta lat temu, zdziecinniała gdzieś w osiemnastym wieku i nie odzyskała dojrzałości i będącej jej konsekwencją podmiotowości ani w krótkim interludium suwerenności 1918 – 1939, ani po roku 1989.

Fantazje, w których Polacy zwyciężają wbrew kalkulacji, wbrew rozsądkowi, a dzięki swojej moralnej przewadze mogą pokrzepiać serca, mnie jednak nie interesuje moralna przewaga, interesuje mnie jedynie przewaga polityczna i nie interesuje mnie również pokrzepianie serc. Polskie serca nie potrzebują pokrzepienia, dość są już pokrzepione i drzemią w rozkosznej drzemce własnej sielskości. Polskie serca potrzebują wbicia igły z zastrzykiem z adrenaliny, która poruszy je do biegu.

W istocie, moja fantazja jest reakcją na nieznośną dla mnie tożsamość Polski bezpodmiotowej. Tożsamości Polski – ofiary gwałtu, Polski rozstawianej, a nie rozstawiającej po kątach. Tożsamości Polski intelektualnie niezdolnej do prowadzenia prawdziwej polityki zagranicznej, bo nie rozumiejącej jej podstawowych, clausewitzowskich praw.

W samym centrum zaś tej polskiej tożsamości są niewinne polskie trupy – z dziurami w potylicach, spalone miotaczami płomieni, rozstrzelane, powieszone.

Nie mam nic przeciwko trupom, każda ludzka śmierć jest małym końcem świata i każda ma należna końcowi świata wagę; jednak zgadzam się Peterem Handke, którego postawę tak scharakteryzował Tomasz Gabiś, kiedy mu jakiś polemista trupami machał przed oczyma, skontrował go: czy Pan jest właścicielem tych trupów, czy pan jest właścicielem cierpienia, czy to cierpienie należy do pana, czy pan sobie to cierpienie wpisał do księgi wieczystej?, czasami to aż człowieka dziw bierze, co gazetę otworzę to jacyś właściciele trupów nad swoją własnością się trzęsą, reklamują swoje trupy, albo znowu inni swoje roszczenia do własności trupów zgłaszają.

Nie czuję się właścicielem żadnych trupów. Ani polskich, ani śląskich, ani w ogóle żadnych innych. Nie czuję się też właścicielem trupów ogólnoludzkich, na które niektórzy również wypisują sobie akt własności z tytułu jakieś wątpliwej wspólnoty ogólnoludzkiej. Trupy nie należą do nikogo.

Ale jeśli wymachiwanie swoimi trupami ma przynieść Polsce jakieś realne korzyści, to, jak mówią Anglicy, so be it. Ja się do tego zatykania na trzonek i wymachiwania nie przyłączę, ale jeśli inni chcą to robić – niechże robią. Jeśli miałoby wyniknąć z tego jakieś dobro. Jeśli naprawdę wierzymy, że możemy tymi cichymi, niewinnymi trupami poruszyć czyjeś sumienie. Chociaż zdaje się, że podaż historycznych trupów dawno prześcignęła już popyt sumienia.

Ale owszem, udało się to Żydom. Żydowskie trupy z Oświęcimia czy Babiego Jaru – o których tak wstrząsająco pisze Grossman, a tak atrakcyjnie i niemądrze Littell – stały się potężną bronią Żydów w ogóle i Izraela w szczególe. Ale nie sądzę, aby tę sztuczkę dało się powtórzyć po raz drugi.

Każdy inny naród, który wymachuje swoimi trupami, czy robią to Rosjanie czy od niedawna Niemcy, tych biednych trupów używa jedynie jako dodatkowej broni, służącej do moralnego paraliżowania tych, którzy w jakąkolwiek moralność w polityce międzynarodowej niesłusznie wierzą. Czyli, najczęściej, Polaków.

Polskie trupy zaś są Polski jedyną tarczą i mieczem. I to już jest przerażające, że Polska nie może, jak Izrael, zagrozić jakiemuś krnąbrnemu sąsiadowi tym, że wyśle dziesięć myśliwców i rozwali mu jakąś niezbyt Polsce miłą fabrykę. Tudzież, jak Rosja, po prostu wysłać czołgi do małego, ościennego kraju, który prowadziłby politykę zagraniczną sprzeczną z interesami Polski. Polska zaś tam, gdzie inni mają narzędzia polityki – czy to wojsko, czy pieniądze, czy zasoby naturalne – Polska ma tylko polskie niewinne trupy.

Ale nie to jest jeszcze najstraszniejsze. Najstraszniejsze jest to, że te polskie niewinne trupy zdają się wypierać pamięć o całej reszcie polskiej historii. Tak jakby historia Polski składała się tylko z ofiar. Jakby polski oficer musiał być oficerem ze związanymi drutem rękami i z dziurą w potylicy. Polski żołnierz powstańcem z patykiem zamiast karabinu szturmującym niemieckie pozycje, z pięcioma karabinami na kompanię. Jakby nie było polskiej kawalerii, wjeżdżającej do Moskwy w 1612 i 1812, jakby nie było lisowczyków, siejących terror przez pół Europy. Jakby nie było nigdy całego szeregu pięknych, zwycięskich, imperialnych wojen, toczonych z dala od metropolii, na rubieżach tego pięknego imperium, jakim była Polska przez bez mała dwieście lat. Pisał o tym Dmowski: Do wad, uważanych przez nas za nadzwyczajne zalety, należy właśnie ta nasza tradycyjna bierność, którą się w ostatnich czasach przy każdej sposobności szczycimy. Nie nazywamy jej po imieniu, bo to brzmi brzydko, ale produkujemy ją publicznie pod gładkimi imionami wspaniałomyślności, bezinteresowności, tolerancji, humanitaryzmu itd. Wbiliśmy sobie w głowę fikcję, że te właśnie piękne przymioty były najdodatniejszymi czynnikami naszej historii i to nam przede wszystkim przeszkadza historię własną rozumieć. To, co świadczyło o naszej słabości, najczęściej podajemy za główną naszą siłę, tak dziś, jak dawniej.

A póki Polacy będą samych siebie definiować przez pryzmat ofiar, ofiarami historii pozostaną. Czyżbyśmy, obywatele Rzeczpospolitej, na wieki wieków mieli być skazani na bierną, bezsilną i w istocie głupią pretensję wobec imperiów: rozebraliście nas, zaborcy, napadłaś na nas, Rosjo, zdradziłaś nas, Anglio, Francjo, zdradziłeś, pokalałeś nas, świecie, zdradziłaś nas, Ameryko, bo nie chcesz dać nam tarczy? A przecież, jak śpiewał Jacek Kaczmarski, czemu winna lawina, kiedy lasy przegina i domostwa do ziemi przydusza? Czyżby Polacy zawsze już mieli żywić pretensję do żywiołów – do rzek, że wylewają, do ognia, że spala i do historii, że rządzi nią siła? Czy ta głupia pretensja miałaby być tym, co określa Polaków?

To niewykluczone. Ale taka polska tożsamość, taka Polska w ogóle, budzi wyłącznie moje obrzydzenie. Taka Polska mnie mierzi, tej Polski nie znoszę. Nie interesują mnie polskie porażki. Wstydzę się haniebnej klęski w kampanii wrześniowej. Nie znajduję w niej żadnych powodów do dumy, wolałbym o niej nie pamiętać, wolałbym, aby polską narodową pamięć zamiast pomordowanych oficerów i pokonanych żołnierzy wypełnili ci, którzy zabłoconymi butami deptali posadzki Kremla, ci którzy upokorzyli Turków, Szwedów i bolszewików. Ci, którzy nabijali na pal Kozaków, spalili i złupili Prusy i Siedmiogród, za nic mieli dążenia i pragnienia sąsiadujących z Polską narodów. (...)

I tak to wygląda. Mimo miejscami dość ostrej retoryki, która niektórym czytelnikom może się jawić jako atak na kultywowanie pamięci o przysłowiowych Poległych i Pomordowanych - zdecydowanie niesłusznie moim zdaniem - uważam powyższy tekst za rzecz bardzo świeżą w prawicowej publicystyce. Najwyraźniej w młodym pokoleniu (rocznik autora to 1979) zaczyna pojawiać się nurt pragmatyczno-ofensywny. Jego pierwsze ślady odnotowałem w pierwszej notce cyklu, czyli wywiadzie z P. Gontarczykiem. Zwraca uwagę podobny tok myślenia oraz podejście do historii jako nauki pozwalającej na wyciąganie wniosków, a nie tylko nobliwego kalendarium, w którym "odhaczamy" kiedy i gdzie dzisiaj składamy wieniec i zapalamy znicz.

Cieszy też energia, którą bez trudu możemy odnaleźć w tych wypowiedziach. Niewiele dzisiaj się mówi i pisze o Polsce jako państwie. Obijamy się o służby, rozmaitych cwaniaczków i współpracowników bezpieki. To wszystko. Żaden polityk "głównego nurtu" nie proponuje nam spójnej wizji państwa odpowiadającej aktualnej sytuacji międzynarodowej. W chwili, gdy Francja sprzedaje broń Rosji i razem z Niemcami buduje metropolię, której mamy być prowincją - my siedzimy w "Pędzącym króliku".

A, bym zapomniał, premier pozytywnie odpowiedział na zaproszenie Putina do Katynia, gdzie wspólnie mają uczcić ofiary... nazistowskich zbrodni.