J.G.Herder o Turkach

Nadzwyczaj trafnie Herder scharakteryzowal muzulmanow (Turkow). Czesc jest bardzo aktualna.

"Turcy - lud turkiestanski - pozostali mimo swego trzechsetletniego pobytu w Europie zawsze jeszcze obcymi w tej czesci swiata. Oni to polozyli lres cesarstwu wschodniemu, ktore przez tysiac lat z gora bylo ciezarem dla samego siebie i dla calego swiata, a przez to nieswiadomie i mimo woli otworzyli sztuce droge na zachod Europy. Przez swoje napady na mocarstwa europejskie utrzymywali je przez wieki w czujnej walecznosci i nie dopuscili do utrwalenia sie w tych krajach obcego jedynowladztwa. Drobna to korzysc w porownaniu z wielkimi szkodami, jakie wyrzadzili zamieniajac najpiekniejsze kraje  Europy w pustynie i czyniac z ludow greckich, najbardziej niegdys pelnych inwencji - wiarolomnych niewolnikow i ostatnich barbarzyncow. Ilez to dziel sztuki zniszczyli ci ignoranci. Ilez to zburzyli pomnikow, ktorych nigdy juz nie da sie odbudowac. Ich panstwo jest wielkim wiezieniem dla wszystkich Europejczykow, ktorzy w nim zyja; zginie, kiedy przyjdzie na niego czas. Bo coz maja do czynienia w Europie ludzie obcy, ktorzy jeszcze po tysiacach lat chca byc azjatyckimi barbarzyncami?"

No wlasnie, przychodza, jak zawsze od wielu setek lat, zabijac, niszczyc i psuc. Makrela powinna sie zapoznac z dzielem swego wielkiego rodaka.