Podporządkowanie Polski Rosji - wykład prof. A. Nowaka

To już czwarty wykład prof. A Nowaka z cyklu "Polska- Rosja - trudne sąsiedztwo". Objął on lata 1634-1721. W okresie niecałych 90 lat Polska została stopniowo zdominowana przez Rosję. Profesor opisał, jak do tego doszło. Wideo z poprzedniego wykładu z dnia 4 grudnia, kończącego się na pokoju w Polanowie /1634 r./ jest /TUTAJ/.

  Obecna prelekcja /29.01.2013/ odbyła się w dolnym kościele w parafii św. Stanisława Kostki w Warszawie /koło pl. Wilsona/. Kaplica św. Franciszka jest mniejsza niż aula w "Amicusie", gdzie zwykle mają miejsce wykłady, ale i tak zmieściło się tam ponad 150 osób. Początek był, jak zwykle o 16:30.

  Profesor zaczął od przeproszenia obecnych za swą nieobecność w dnu 8 stycznia, kiedy wykład ten miał się pierwotnie odbyć. Tłumaczył swoje roztargnienie problemami rodzinnymi /dwa pogrzeby/.

  Prelekcja zaczęła się od przyczyn wojen kozackich, a zwłaszcza powstania Chmielnickiego. Aby wyjaśnić przyczyny konfliktu prof. Nowak cofnął się do Unii Lubelskiej oraz Unii Brzeskiej. Unia Lubelska odebrała Ukrainę Litwie i włączyła ją do Korony. To właśnie ten fakt zadecydował o późniejszym podziale na Białorusinów /tych co pozostali przy Litwie/ oraz Ukraińców. Unia Brzeska miała pogodzić katolicyzm z prawosławiem, ale stała się zarzewiem konfliktów. Uznała ja wprawdzie większość hierarchii prawosławnej, lecz sprzeciwiała się jej większość wiernych i niektórzy prawosławni magnaci /n.p. Ostrogscy/. To właśnie kwestie religijne były główną przyczyną buntów Kozaków, których kulminacją stało się powstanie Chmielnickiego.

  Ten zawarł w 1654 ugodę w Perejasławiu oddająca Kozaków pod protektorat Rosji. Efektem była wojna polsko-rosyjska. Rosjanie odnosili w niej sukcesy zdobywając m.in Wilno. Sytuację zmienił najazd Szwedów na Polskę t.zw. "Potop". Spowodował on zawarcie rozejmu miedzy Polską, a Rosja w Niemieży. Porozumienie to przewidywało objecie tronu polskiego przez cara Aleksego Michajłowicza. Był on jednak w tej sytuacji korzystny, gdyż uniemożliwił sojusz rosyjsko-szwedzki.

  Szwecja, Brandenburgia, Siedmiogród i Bogusław Radziwiłł snuli plany rozbioru Polski i w grudniu 1656 zawarli nawet traktat w Radnot. Rozejm w Niemieży spowodował, że nic z tego nie wyszło. Po pokonaniu Szwedów /przy wydatnej pomocy Austrii/ wojna z Rosją wybuchła na nowo, ponieważ w 1658 Rosja zerwała rozejm. Działania zbrojne zakończyły się zwycięstwami Polaków i rozejmem andruszowskim w 1667 r. Oddawał on Rosji lewobrzeżną Ukrainę oraz ziemie: smoleńską, siewierską i czernihowską. Jego warunki zostały potwierdzone przez pokój Grzymułtowskiego w 1686 r. Mimo, iż zawierał on obietnicę sojuszu przeciw Turcji - był zdecydowanie niekorzystny dla Polski.

  Pod koniec XVII w. wydawało się, że Polska i Rosja są w stanie pokojowo współpracować. Zmieniło się to jednak za panowania cara Piotra I, gdy wybuchła wojna północna. Już przedtem Rosja wtrącała się w wewnętrzne sprawy Polski, forsując kandydaturę Augusta II Mocnego z Saksonii na króla Polski. Kontrkandydatem był Francuz, książe Conti. Ostatecznie królem został August, który w 1700 wraz z Rosją, Dania i Prusami rozpoczął wojnę ze Szwecją. Walczył w imieniu Saksonii, ale już w 1701 król szwedzki Karol XII zaatakował Rzeczpospolitą. Działania zbrojne toczyły się w Polsce aż do bitwy pod Połtawą w 1708 roku, kiedy to armia Karola XII została doszczętnie zniszczona..

  W tym okresie Rosja, formalnie sojusznik króla Polski, konsekwentnie prowadziła polityka podsycania wewnętrznych podziałów w Rzeczpospolitej i osłabiając ją. Doprowadziło to w 1717 r. do t. zw. Sejmu Niemego, na którym narzucono Polsce małą liczebność wojsk. W roku 1720 Rosja i Prusy zawarły porozumienie w sprawie zachowania ustroju Rzeczpospolitej i nie dopuszczeniu do reform. Rok później car Piotr I ogłosił się imperatorem Rosji.

  Profesor Nowak podkreślił też znaczenie podboju Syberii przez Rosjan pod koniec XVI wieku. Przyłączenie tak ogromnego terytorium dało Rosji "głębię strategiczną" i spowodowało, ze podbój tego kraju stał się niemożliwy. Wykład zakończył się o 17:45. Potem padło jeszcze kilka pytań z sali i o 18:00 spotkanie dobiegło końca..